Mijne Heeren!

Het verheugt Mij, de Vertegenwoordigers van het Nederlandsche Volk weder vergaderd te zien.

De algemeene deelneming in den rouw, die Mij en Mijn Huis trof door het overlijden van Hare Majesteit de Koningin, bewees op nieuw, hoe naauw Mijne onderdanen met het Koninklijk Huis zijn verbonden.

Mijne betrekkingen met de vreemde Mogendheden laten niets te wenschen over; geene stoornis werd daarin gebragt door den oorlog in het Oosten. De oogst der veldvruchten en de opbrengst der visscherijen zijn voldoende; de veestapel vereischt nog voorzorg.

De handel is over het algemeen de crisis, die sedert eenige jaren heerscht, nog niet te boven.

Van het ten vorigen jare geopende Noordzeekanaal wordt een druk gebruik gemaakt; ook de verbeterde haven te Harlingen, en de krachtige voortzetting der werken aan den Nieuwen Maasmond komen der scheepvaart ten goede.

De toestand der geldmiddelen mag bevredigend heeten; verbeteringen in het belastingwezen zullen aan Uw oordeel worden onderworpen.

Ik waardeer de belangstelling in kunst en nijverheid, bij onderscheidene tentoonstellingen hier te lande gebleken. De zee- en landmagt kwijten zich voortdurend met toewijding van hare belangrijke pligten.

De diensten door beide wapenen in het Noorden van Sumatra bewezen, verdienen dank en lof. Nu, sedert maanden, in Groot-Atjeh geene militaire operatiën noodig zijn geweest, koester Ik de hoop, dat na de onderwerping van nog enkele onderhoorigheden, onze krijgsmagt aldaar aanmerkelijk zal kunnen worden verminderd.

Voor het overige is de toestand van Nederlandsch-Indië voldoende; voorstellen betreffende den aanleg van werken, die tot vermeerdering der volkswelvaart op Java moeten leiden, zullen U bereiken.

Een wetsontwerp tot vermeerdering der arbeidskrachten in Suriname komt weldra tot Uwe kennis.

Ter voldoening aan de Grondwet zal een nader voorstel worden ingediend tot verhooging van het getal leden der Tweede Kamer. Ik reken op Uwe bereidwilligheid om nuttige en noodige verbeteringen in verschillende deelen der Wetgeving te helpen tot stand brengen. Moge op onze eendragtige pogingen, om ’s Lands welzijn te bevorderen, Gods onmisbare zegen rusten.

Ik verklaar de Vergadering der Staten-Generaal te zijn geopend.

Mijne Heeren!

Met een gevoel van innige dankbaarheid voor al het goede ook dit jaar aan het Vaderland geschonken, kom Ik in Uw midden bij den aanvang dezer zitting.

Mijne betrekkingen met de vreemde Mogendheden blijven bij voortduring van zeer vriendschappelijken aard.

De landbouw bloeit, de longziekte onder het vee is afnemend, de oogst der meeste veldvruchten is zeer voldoende.

Zijn in het begin des jaars eenige streken des lands door overstrooming geteisterd, de hulpvaardigheid der Natie heeft vele wonden geheeld. De bijna voltooide toegangen tot onze handelssteden, de krachtig doorgezette bouw van spoorwegen, de verbetering der rivieren en de ontworpen kanaalverbindingen der Noord-Oostelijke gewesten met Duitschland zullen weldra den handel en der scheepvaart ten bate komen.

De toestand der financien is gunstig, de steeds klimmende opbrengst van alle middelen wijst op den vooruitgang der Natie op stoffelijk gebied. Op de wereldtentoonstelling in Noord-Amerika worden Nederlands’ kunst, zijn nijverheld en waterbouwkunde met eere genoemd.

De zee- en landmagt voldeden aan hare gewigtige roeping.

Op de versterking onzer levende strijdkrachten blijft Mijn aandacht gevestigd.

In de Overzeesche bezittingen wordt nog steeds buitengewone inspanning gevorderd ter bevestiging van ons gezag in het Noorden van Sumatra. Eischte die strijd vele en kostbare menschenlevens, ook daar kwijten vloot en leger zich steeds met volharding van hun pligt.

Overal elders in de Indische gewesten mag de toestand gunstig worden genoemd.

Groote werken van algemeen nut zijn op Java der uitvoering nabij of worden voorbereid, de laatste overblijfselen van slavernij onder de inlanders op Sumatra’s Westkust zijn onder volkomen instemming der hoofden en der bevolking uitgewischt.

De toestanden in West-Indië zijn slechts voor geleidelijke verbetering vatbaar; opbeuring van den landbouw moet door vermeerdering van werkkrachten verkregen worden.

Mogten, gelijk Ik hoop, de verwikkelingen met Venezuela spoedig hare oplossing vinden, dan zal dit ook Curaçao ten goede komen.

Mijne Heeren! was de afgeloopen zitting een hoogst werkzame, ook nu reken Ik op Uwen vaderlandslievenden ijver bij de behandeling van menig gewigtig onderwerp.

Tot herziening onzer wetboeken zal Uwe medewerking op nieuw worden ingeroepen; ook tot verbetering der militaire wetgeving zullen voorstellen worden gedaan.

De herziening der kieswet is noodig.

Een wets-ontwerp op het lager onderwijs zal U weldra bereiken. De reeds aanhangige voordragten betreffende de exploitatie van spoorwegen en tot herziening der verordeningen op de quarantaine, zijn Uwer aandacht aanbevolen.

Het belang des handels eischt nadere regeling van het muntwezen, ook voor Indië.

Zoowel voor de reeds aangeboden, als voor nieuwe voorstellen tot verbetering van belastingwetten zal Uwe medewerking worden gevraagd. Gods zegen ruste op onzen gemeenschappelijken arbeid.

Ik verklaar de vergadering der Staten-Generaal te zijn geopend.

Mijne Heeren!

Met genoegen bevind Ik Mij op nieuw in Uw midden, om U, als Vertegenwoordigers van het Nederlandsche Volk, tot hervatting Uwer werkzaamheden uit de noodigen.

Mijne verstandhouding met de vreemde Mogendheden is bij voortduring zeer vriendschappelijk.

De landman mag zich in een goeden oogst verheugen; de gezondheidstoestand is over het algemeen zeer gunstig.

In handel en nijverheid wordt, in een groot deel der beschaafde wereld, eenige stilstand waargenomen; evenwel toont de ruime opbrengst van de gewone Rijksmiddelen, dat Nederland daaronder betrekkelijk weinig lijdt. De pligtsbetrachting der zee- en landmagt geeft Mij stof tot tevredenheid; beide deelen onzer krijgsmagt in Indië toonen zich ten volle berekend voor hetgeen daar van haar wordt gevorderd.

Bij het vele goede, dat wij met dankbaarheid mogen gadeslaan, kan toch de dringende behoefte aan verbeteringen, tot welke Uwe medewerking noodig is, niet worden voorbijgezien.

Op de tijdelijke regeling van het muntwezen behoort eene eindregeling te volgen; wijziging zoowel van de suikerbelasting, in verband met eene nieuwe overeenkomst, als van andere belastingen, waaronder het tarief van invoerregten, zal U worden voorgesteld.

Met de herziening onzer wetboeken zal worden voortgegaan, wanneer de aanhangige ontwerpen omtrent de regterlijke magt Uwe goedkeuring hebben verworven.

De vermeerdering der middelen van verkeer gaat Mij zeer ter harte. Van Uwe belangstellende overweging Mijner voorstellen betreffende den aanleg en de exploitatie van nieuwe spoorwegen, houd Ik Mij overtuigd.

Andere openbare werken mogen niet uit het oog worden verloren; met den bouw van een Rijksmuseum in de Hoofdstad moet worden aangevangen.

Het hooger onderwijs is aan de bestaande reglementen ontwassen; de regeling van het militair onderwijs eischt herziening; ieder andere tak van dat volksbelang behoeft Onze gestadige zorg.

Beschikbaarstelling van middelen zal U worden gevraagd om de werken van het vestingstelsel krachtig voort te zetten; die arbeid moet gepaard gaan met voorziening in de behoeften der levende strijdkrachten; in de eerste plaats met verbetering der wetten op de militia en de schutterijen.

Maatregelen zijn voorbereid tot verbetering van het leger in Indie en van het lot der militairen aldaar.

Is de toestand der Oost-Indische bezittingen over het algemeen gunstig, Mijne aandacht blijft gevestigd op versterking van het gezag en ontwikkeling van de welvaart in die gewesten; bescherming van den inlander is de taak van het bestuur, ook in die onderhoorigheden, waar het Nederlandsch gezag tot nog toe de oude misbruiken niet kon verwijderen.

Hoewel de oorlog in Atjeh nog niet tot eene bevredigende uitkomst voerde, vertrouw ik, dat de krachtige pogingen, aldaar aangewend, weldra dit doel zullen bereiken.

De geldelijke toestand van Suriname is Met vooruitgaande; de landbouw van die kolonie zal ondersteuning behoeven.

De handel van Curaçao ondervindt den invloed van de moeijelijkheden, ontstaan uit de herhaalde onlusten in de republiek Venezuela; Ik vlei Mij, dat de onderhandelingen, om die bezwaren uit den weg te ruimen, zullen slagen.

Ik reken op Uwe bereidvaardigheid om tot bevordering van ’s Lands belangen ijverig mede te werken.

Moge Gods onmisbare zegen Uwen arbeid ondersteunen.

Ik verklaar de Vergadering der Staten-Generaal te zijn geopend.

Mijne Heeren!

Met groote erkentelijkheid en welgevallen mag Ik, bij de opening van deze zitting, gewagen van de even algemeene als hartelijke feestvreugde, waarmede de 25 jarige gedenkdag van Mijne plegtige aanvaarding der regering, in ons geheele Vaderland en in onze Kolonien en Overzeesche bezittingen, is herdacht.

De zedelijke en stoffelijke belangen van het zoo naauw aan Mij en Mijn Stamhuis verbonden Nederlandsche Volk blijven het voorwerp Mijner gestadige zorgen.

Ik verheug Mij bij voortduring in onze zeer vriendschappelijke verhouding met alle Mogendheden.

De gezondheidstoestand is over het algemeen gunstig.

De uitzigten op een gezegenden oogst werden tot dusver niet beschaamd. Mag Ik op nieuw met lof gewagen van de pligtsbetrachting van zee- en landmagt, in het bijzonder hebben de zeemagt en het leger in Indie, bij de krijgsbedrijven op Sumatra, uitstekende diensten bewezen, en blijven zich aanspraak verwerven op Mijne hooge tevredenheid.

Dank zij de vrij algemeene welvaart, klom de opbrengst van bijna alle middelen van inkomsten, en mag de financiele toestand gunstig heeten.

Wel worden voor de meeste takken der openbare dienst telkens meer uitgaven vereischt, en zal voor de verdediging en de middelen van gemeenschap in de eerstvolgende jaren veel worden gevorderd, maar Ik vlei Mij, dat voor alsnog zonder buitengewone middelen in de behoeften zal kunnen worden voorzien.

Voor het vervolg blijft echter Mijne aandacht gevestigd op de verbetering der inkomsten.

De regeling van ’s Rijks Comptabiliteit zal bij U in overweging worden gebragt.

Voorstellen tot gedeeltelijke herziening en tot aanvulling van de Wetboeken en de Wet op de Regterlijke Organisatie, zullen U worden aangeboden. Inmiddels nadert de werkzaamheid tot voorbereiding van een Nederlandsch Strafwetboek hare voltooijing.

Het onderwijs gaat Mij steeds zeer ter harte; allereerst zal Uwe medewerking worden ingeroepen om de Wet op het Hooger Onderwijs tot stand te brengen; terwijl ook met ernst wordt overwogen, welke wijziging de wettelijke regelen omtrent andere takken van onderwijs behoeven.

Eene verbetering der Wet op de Nationale Militie is in behandeling.

Van groote openbare werken moet de voltooijing worden verzekerd; van andere de aanleg voorbereid.

Het zal Mij verheugen, indien vóór het einde dezer zitting de eerste beslissende stappen gedaan zijn tot aanwinst van grondgebied ten koste van een deel der Zuiderzee.

De berigten uit Atjeh doen Mij verwachten, dat door beleid en volharding de tegenstand tegen het Nederlandsch gezag zal worden overwonnen. De toestand in den Indischen Archipel is overigens bevredigend.

De cultures beloven eene goede opbrengst.

Het is Mijne bedoeling U spoedig een voorstel te doen ten aanzien van nieuwe Spoorwegen op Java.

In West-Indie zijn teekenen van vooruitgang waar te nemen; de financiele verhouding van die Kolonien tot het Moederland wordt gunstiger. Vele en gewigtige werkzaamheden wachten U in deze zitting.

Moge Gods zegen op Uwen arbeid rusten, en het welzijn des Vaderlands ons hoogste doel blijven.

Ik verklaar de gewone zitting der Staten-Generaal geopend.

Mijne Heeren!

Ik verheug Mij, ook nu weder, bij de opening Uwer gewone zitting, het geluk te hebben, gunstige mededeelingen te kunnen doen aangaande den toestand des Lands.

Bij het bezoek, in het voorjaar door Mij gebragt aan de noordelijke gewesten des Rijks, ontmoette Ik allerwege blijken van welvaart en bloei.

De havenwerken van Vlissingen, onlangs in Mijne tegenwoordigheld geopend, hebben een nieuwen weg voor den handel gebaand, die nieuwe welvaart belooft.

lk stel er prijs op in Uw midden met erkentelijkheid te betuigen, dat Ik in het Noorden en in het Zuiden door de geheele bevolking met de levendigste en ondubbelzinnlgste bewijzen van liefde en verknochtheid ben begroet.

De verwikkelingen, voor ons in den Indischen Archipel ontstaan, deden Mij te meer de bewijzen van belangstelling en vriendschap waarderen, welke Ik voortdurend van alle vreemde Mogendheden heb mogen ontvangen. Zee- en Landmagt voldoen steeds op loffelijke wijze aan hare roeping. Het openbaar en. bijzonder onderwijs blijft Mijne levendige belangstefling wekken.

Op de wereldtentoonstelling te Weenen, in then grooten wedstrijd der volken, heeft Nederland zijn naam in Nijverheid en Kunst met eere gehandhaafd.

De berigten omtrent de beteugeling der ziekte, die sedert jaren den veestapel teistert, luiden gunstig.

Niettegenstaande de stijgende behoeften van de gewone dienst en de buitengewone uitgaven, zoo hier te lande als in Indie, is de gesteldheid van s Lands geldmiddelen gunstig te noemen.

Na de tijdelijke staking van de krijgsverrigtingen te lande tegen Atchin worden de kusten van dat Rijk met goed gevolg door de zee-magt geblokkeerd. De noodige voorzieningen zijn en worden genomen, ten einde den strijd te lande met kracht te kunnen hervatten.

Binnen den kring van onze Oost-Indische bezittingen is, met uitzondering van enkele onlusten van plaatselijken aard, de rust onverstoord gebleven.

Over het algemeen was ontwikkeling van handel en scheepvaart merkbaar uit de ruime opbrengst van de in- en uitvoerregten. De belangen der nijverheid zijn bevorderd door nieuwe bepalingen omtrent de mijnontginningen. In sommige streken, waar gebrek aan voedingsmiddelen bestond of dreigde te ontstaan, is door de Regering en particulieren krachtige hulp aan de bevolking verleend. De vooruitzigten omtrent den oogst van voedingsmiddelen zijn thans geruststellend.

De toestand der West-Indische kolonien is bevredigend. Suriname heeft het hoofd geboden aan de moeijelijke omstandigheden, die in dit jaar werden verwacht.

Terwijl het tractaat met Groot-Britannië betreffende de immigratie gunstige uitkomsten gaf, bleef ook bij de vroegere slaven, na de opheffmg van het staatstoezigt, gezindheid tot arbeid bestaan.

Curaçao mag zich door uitbreiding van handel en scheepvaart in toenemende welvaart verblijden.

Met den wensch, dat Uwe beraadslagingen onder Hoogeren zegen mogen strekken tot heil van het dierbaar Vaderland, verklaar Ik de gewone zitting der Staten-Generaal geopend.

Mijne Heeren!

In Uw midden gekomen om Uwe gewone vergadering te openen, waardeer Ik dankbaar het voorrecht U op het vele goede te mogen wijzen, dat ons Vaderland ten deel valt.

Vriendschappelijke verstandhouding kenmerkt Onze betrekkingen met alle mogendheden.

Wij verheugen Ons in een gezegenden oogst.

De veestapel bleef van groote rampen bevrijd. De maatregelen tot bestrijding der besmettelijke veeziekten genomen, schijnen doel te treffen. De zeevisscherij bloeit.

Vrije ontwikkeling van handel en nijverheid te bevorderen, blijft Mijn streven.

‘s Lands geldmiddelen bevinden zich in niet ongunstigen toestand. De opbrengst der belastingen nam ook weder in den loop van ditjaar aanmerkelijk toe. Uit de aan Uwe overweging eerlang te onderwerpen Staatsbegrooting voor het volgende jaar zal U blijken, dat de geraamde uitgaven, behalve die voor den verderen aanleg der Staatsspoorwegen, zonder buitengewone middelen kunnen worden bestreden.

De Zee- en de Landmagt kwijten zich bij voortduring op loffelijke wijze van hare verplichtingen. In de Overzeesche bezittingen hebben zij Ons gezag met eere gehandhaafd.

Zal echter het leger in staat wezen in tijden van gevaar zijne moeilijke taak waardig te vervullen, dan is het noodig, dat zijne samenstelling en gehalte worden verbeterd. Voor dat doel zal in de eerste plaats Uwe medewerking tot wijziging der wet op de nationale militie worden ingeroepen.

In afwachting dat het stelsel van ’s lands verdediging door vestingwerken Uwe goedkeuring verwerve, kan de uitvoering van die werken, omtrent welker noodzakelijkheid geen verschil van gevoelen bestaat, met kracht worden voortgezet.

Daartoe worden bij de begrooting middelen aangevraagd. De verandering der rechterlijke inrichting blijft aan Uwe overweging aanbevolen. Mag het gelukken dit gewichtig onderwerp tot beslissing te brengen, dan zal de hinderpaal, die zóó lang elke omvangrijke hervorming van ons rechtswezen heeft in den weg gestaan, zijn opgeruimd. Intusschen zullen enkele voordrachten, bestemd om op bepaalde punten verbeteringen in onze wetboeken aan te brengen, U worden aangeboden. Tot uitbreiding van het kiesrecht daar, waar het binnen te enge grenzen is beperkt, kan eerstdaags eene wetsvoordracht worden te gemoet gezien. Een nieuw ontwerp tot regeling van het hooger onderwijs wordt voorbereid.

In weerwil van plaatselijke rampen, veroorzaakt door aardbevingen en overstroomingen, was de algemeene toestand in Oost-Indië bevredigend. In meer dan één opzicht waren de uitkomsten van landbouw, handel en nijverheid, zoowel voor de inlanders als voor de Europesche ondernemers gunstig.

Ter verdere ontwikkeling van die bronnen van welvaart is verbetering der middelen van gemeenschap eene dringende behoefte. Voorstellen zullen U worden gedaan om ondernemingen, welke in die behoefte voorzien kunnen, van Staatswege te steunen.

Aan de West-Indische bezittingen zal Onze belangstellende zorg worden betoond, door krachtiger hulp bij hare pogingen om aan de moeielijke omstandigheden, die zij te gemoet gaan, het hoofd te bieden. Vele en gewichtig zijn de belangen, die van de Wetgevende Macht voorziening of nieuwe regeling wachten. Moge het gemeen overleg tusschen Regeering en Vertegenwoordiging tot eene afdoening leiden, die, onder Hooger Zegen, het welzijn des Vaderlands bevorderlijk zij.

Ik verklaar de gewone zitting der Staten-Generaal geopend.

Mijne Heeren!

Ik reken Mij gelukkig, bij de opening dezer zitting gunstige mededeelingen omtrent de aangelegenheden van het Vaderland te kunnen doen.

Gelijk Ik ten vorigen jare de welwdlende medewerking der oorlogvoerende Staten tot handhaving onzer onzijdigheid ondervond, bleef ook sedert dien tijd de betrekking met alle Mogendheden op den meest gewenschten voet.

Met erkentelijkheid ontwaarde Ik de hartelijke deelneming van een naburig land in de plegtige hulde, die wij onlangs aan de nagedachtenis van roemrijk gevallen krijgslieden hebben gebragt.,

De wijze waarop Zee- en Landmagt, zoo in het moederland als in de Overzeesche bezittingen, zich van hare taak kwijt, geeft bij voortduring reden tot tevredenheid.

Op grond van gebleken behoefte zal, in verband met eene voor te dragen regeling van het vestingstelsel en wijziging der militiewet, de organisatie onzer strijdkrachten verandering moeten ondergaan.

Onze instellingen van onderwijs beantwoorden over het algemeen aan het doel. Intusschen behoeven sommige takken aanvulling of nieuwe regeling, die voorbereid wordt.

De verwachtingen van den oogst zijn voor een groot deel niet ongunstig.

De visscherij neemt in bloei toe.

Handel en nijverheid, die den druk des oorlogs beter, dan voorzien werd, doorstonden, gaan met den vrede een tijdperk van nieuwe ontwikkeling in. Voor werken van algemeen nut wordt zoo van Rijkswege, als door provincien, gemeenten, waterschappen en bijzondere vereenigingen, met ijver gezorgd.

De overbrugging van het Hollandsch Diep, nog in dit jaar te volbrengen, zal na eenige maanden door aansluiting van Vlissingen aan het spoorwegnet gevolgd kunnen worden.

De diensten, van de ambtenaren van den Waterstaat gevorderd, nemen van jaar tot jaar toe. Het is Mij een genoegen, van dat corps met voldoening te gewagen.

Het ontwerp eener nieuwe regterlijke inrigting zal U weldra bereiken. Ook andere voorstellen, het regtswezen betreffende, zullen U binnen kort worden aangeboden.

Wetsvoordragten tot verbetering der Staatsinkomsten, tot hervorrning van het belastingstelsel, tot betere regeling van de pensioenen van burgerlijke ambtenaren, zijn in gereedheid.

De toestand onzer Overzeesche bezittingen is over het algemeen bevredigend.

De rust bleef nagenoeg ongestoord.

Een ruime oogst der voedingsmiddelen belooft vergoeding voor andere minder gunstige uitzigten van den kolonialen landbouw.

In den handel zijn sporen van verbetering merkbaar.

De regtstreeksche verbinding met het moederland, door stoomvaart, is met goed gevolg tot stand gebragt.

Intusschen blijven gewigtige belangen voorziening vorderen.

Veelomvattende onderwerpen worden alzoo aan Uwe beraadslaging voorgelegd. Blijve de bevordering der ware belangen van ons dierbaar Vaderland aller doel, en moge daartoe Gods onmisbare zegen op Uwe overleggingen rusten.

Ik verklaar de gewone zitting der Staten-Generaal geopend.

Mijne Heeren!

Is het Mij telkenmale aangenaam, Mij omringd te zien door de Vertegenwoordigers van het geheele Nederlandsche Volk, met ongemeen genoegen begroet Ik U heden. Ik gevoel behoefte het in deze Vergadering uit te spreken, hoe Ik hoogelijk de trouw en vaderlandsliefde waardeer, door het Nederlandsche Volk, gedurende de ernstige omstandigheden der laatste maanden, op zoo indrukwekkende wijze aan den dag gelegd. Eenparig bleek de wil, wat ook gebeuren zoude, de zelfstandigheid van den Staat te handhaven. Zee- en landmagt, nationale militie, schutterijen, vrijwillige vereenigingen, wedijverden in dien geest. Orde en rust heerschten overal.

De last der inkwartieringen werd met toewijding gedragen; voor de gezinnen der opgeroepen militiepligtigen mildelijk gezorgd. En bij dit alles mogen Wij met voldoening wijzen op de gelijktijdige werkzaamheid onzer landgenooten voor het Roode Kruis.

In onze vriendschappelijke betrekklngen met de andere Mogendheden bragt de uitgebroken oorlog geenerlei stoornis. De oorlogvoerenden hebben niet alleen de door Mij aangekondigde strikte onzijdigheld erkend, maar tot de oplossing der daaraan, uit haren aard, verbonden moeijelijkheden welwillend de hand geboden. Vele zijn de bewijzen van vertrouwen, in dezen hagchelijken tijd door ons ontvangen.

Het is Mijn bepaald voornemen bij de gekozen onzijdigheid te volharden. Intusschen heeft de loop der gebeurtenissen Mij vrijheid doen vinden, met het huiswaarts zenden der buitengewoon bijeengeroepen ligtingen een aanvang te maken, en daardoor de ingezetenen van buitengewone lasten te ontheffen. Mogen weldra de buitengewone maatregelen niet meer noodig zijn!

De algemeene gesteldheid des Rijks levert allezins reden tot dank. De landbouw bloeit. De vloot der visscherij is in de laatste drie jaren aanmerkelijk uitgebreid. Andere takken van nijverheid, ofschoon thans door den oorlog gedrukt, vertoonen toenemende veerkracht. Meer en meer groote werken voor het versneld verkeer, van Staatswege en door maatschappijen ondernomen, bedekken het Nederlandsch gebied. Het onderwijs, aan welks verbetering alle vlijt wordt besteed, verspreidt in steeds wijderen kring zaden van beschaving en welvaart.

De toestand onzer geldmiddelen is niet ongunstig te noemen, wanneer men den invloed der tijdsomstandigheden op het loopend dienstjaar in aanmerking neemt.

De laatste tijdingen van de Overzeesche Bezittingen en Kolonien worden U heden medegedeeld bij het door de Grondwet voorgeschreven Verslag. Ook dáár is zeer veel gunstigs niet te miskennen. De regeling der aangelegenheden, waarvoor met Uwe medewerking in dit jaar de grondslagen zijn vastgesteld, wordt onverpoosd voortgezet. is er alzoo overvloedige stof tot prijzen, Mijne Heeren, niettemin eischt menig gewigtig onderwerp, het Rijk in en buiten Europa betreffend, voorziening. Uwe medewerking zal dan ook weder in ruime mate worden ingeroepen. Reeds de omvangrijke wetsvoorstellen, in Uwe vorige zitting onafgedaan gebleven, die U nader worden aangeboden, zullen gespannen aandacht vorderen. Het is Mijn innige wensch, dat het grondwettig gemeen overleg rijke vruchten drage.

Schenke God op onzen arbeid Zijn onmisbaren zegen!

Ik verklaar de gewone vergadering der Staten-Generaal geopend.

Mijne Heeren!

Het is Mij aangenaam de Vertegenwoordiging van het Nederlandsche Volk bij de opening dezer zitting welkom te heeten.

Onze betrekkingen met de andere Mogendheden zijn van den meest vriendschappelijken aard. Met welgevallen mag Ik op nieuw getuigen van den loffelijken ijver door Zee- en Landmagt betoond bij de vervulling van hare pligten.

In den inwendigen toestand des lands mag Ik op veel goeds wijzen.

De oogst was in vele opzigten gezegend.

De verliezen, die de veestapel in vorige jaren leed, zijn genoegzaam geheel aangevuld.

De zeevisscherijen verkeeren in gunstigen toestand.

Mijne aandacht blijft gevestigd op al wat vrije ontwikkellng van handel en nijverheid kan bevorderen.

Het volksonderwijs blijft een voorwerp van Mijne levendige belangstelling. De ontwerpen van Wet ter regeling van het Hooger Onderwijs en van het Onderwijs in de Beeldende Kunsten zullen U op nieuw worden voorgelegd. Wettelijke regeling van de inrigting der bewaarscholen wordt voorbereld. De ondervinding, sedert de invoering der Armenwet omtrent hare working verkregen, heeft hare gebreken genoegzaam doen kennen om over te gaan tot hare wijziging.

Herziening van de tabel, vermeld in art. 1 der Kieswet, wordt noodzakelijk geacht.

Aan de nog niet voltooide Spoorweglijnen wordt, even als aan andere groote werken, met ijver gearbeid.

Tot hunne voltooijing worden buitengewone hulpmiddelen vereischt.

Hoewel daaruit eenige verhooging van den rentelast voortvloeit, kon de Staatsbegrooting tot een lager cijfer dan dat van het loopend jaar worden teruggebragt.

Behalve de vroeger door U onderzochte Financiele Wetten, worden andere voorbereid, met name een ontwerp aangaande het Patentregt.

Wets-ontwerpen betreffende de voltooijing van ons vestingstelsel, de organisatie der schutterijen, de invoering der nieuwe regterlijke inrigting, en tot verbetering van handels- en strafregt,, zullen U in deze zitting worden aangeboden.

Het verslag van het beheer en den toestand der Overzeesche Bezittingen en Kolonien wordt U heden ingezonden.

Bevat het inderdaad veel bevredigends, wanneer men de uitgestrektheid van het gebied in aanmerking neemt, het vermaant ons tevens om ijverig te streven naar de verbeteringen, die in ons vermogen liggen. Voorstellen van wijde strekking worden U gedaan bij de begrooting van Nederlandsch Indie voor 1870, en bij de onafgedaan gebleven voordragten betreffende agrarische en industriele ondernemingen aldaar. Een ontwerp tot bevordering van den aanvoer van vrije arbeiders in Suriname wordt in gereedheid gebragt.

Ook in deze zitting zal de omvang Uwer werkzaamheden groot zijn. Met het oog op den ijver, door U in Uwe vorige zitting betoond, maak Ik ook nu staat op Uwe medewerking.

Moge het belang des Vaderlands door eendragtig streven krachtig worden bevorderd.

Ik verklaar de gewone zitting der Staten-Generaal geopend.

Mijne Heeren!

Het verheugt Mij, Uwe zitting te mogen openen met dankbare erkenning van het vele goede, dat het Vaderland te beurt viel.

Onze betrekkingen met de andere mogendheden laten niets te wenschen over.

De middelen van internationaal verkeer worden aanhoudend uitgebreid en verbeterd.

De belangen van handel, scheepvaart en nijverheid worden door Mijne gezantschappen en consulaten voortdurend met zorg behartigd. Zee- en Landmagt, zoo wel hier te lande als in de overzeesche bezittingen, kwijten zich voortdurend loffelijk van hare taak.

Wat in Uwe vorige Zitting onafgedaan bleef ter verbetering van het regtswezen, zal, voor zooveel noodig gewijzigd, andermaal aan Uwe beraadslaging onderworpen worden.

Ook zullen U voorstellen worden gedaan, ten einde in gewigtige leemten van de bestaande regterlijke organisatie te voorzien. Om dat doel te bereiken, mag gedeeltelijke invoering van de Wet houdende de nieuwe regterlijke inrigting wenschelijk geacht worden.

De Wet houdende afschaffing van de tienden zal wederom worden ingediend.

Bij het toenemen van de bevolking des Rijks vordert artikel 77 der Grondwet vermeerdering van het getal leden van de Tweede Kamer der Staten-Generaal.

Van Mijne bijzondere zorg voor het onderwijs zal U blijken uit de voordragt eener Wet tot regeling, van het hooger onderwijs.

Met den aanleg van de werken voor de Staatsspoorwegen zijn groote vorderingen gemaakt. De verbinding langs de spoorwegen met de noordelijke gewesten is tot stand gekomen.

De aanleg van een aantal andere groote werken van openbaar nut wordt regelmatig voortgezet.

De landbouw mag zich over ’t algemeen in eenen ruimen oogst verheugen. Dankbaar erken Ik, dat de ziekte onder het rundveegeheel is geweken. Toen men onlangs eenige zorg koesterde, dat zij zich op nieuw zou vertoonen, zijn terstond de strengste maatregelen genomen.

De uitkomst der Visscherijen was niet zeer bevredigend. Nieuwe ondernemingen beloven meer uitbreiding aan de Zeevisscherijen in het bijzonder.

Nieuwe wettelijke verordeningen op het krankzinnigenwezen zullen U worden voorgelegd.

Onze nijverheid blijft vooruitgaan.

De ontwerpen van wet op den ijk der maten en gewigten, op de begraafplaatsen en op de banken van leening zullen U op nieuw worden aangeboden.

Het uitzigt bestaat, dat in het volgend dienstjaar alle Staatsuitgaven, ook die voor de spoorwegen, zonder buitengewone hulpmiddelen bestreden zullen kunnen worden.

Bij de raming der uitgaven is naauwkeurig gelet op de wenschelijkheid om in alle eischen van de dienst te voorzien, met inachtneming van die matiging, welke door de omstandigheden geboden wordt.

Onder de wets-ontwerpen met het finantieel beheer in verband staande, die U voorgelegd zullen worden, behoort het voorstel tot afschaffmg van het zegelregt op drukwerken, en zijne vervanging door andere middelen.

De toestand van ons uitgebreid overzeesch gebied is niet met één woord aan te duiden. Door gewijzigde inrigting van het door de Grondwet voorgeschreven Verslag, dat U binnen weinige dagen zal worden toegezonden, zullen de bijzonderheden aangaande elk gebied, ook die volgens de laatst ontvangen tijdlngen, beter ter Uwer kennis komen.

Voor de regeling van vele groote belangen onzer voornaamste bezitting is Uwe ijverige medewerking onmisbaar. Ik reken daarop voor de zoo tijdig mogelijke vaststelling der begrooting voor Nederlandsch-Indië voor 1869. Heeft zoodanige vaststelling plaats, dan kunnen in de aanstaande lente wetsontwerpen gereed zijn betreffende de suikercultuur en de uitgifte van gronden in Indie.

Voor de vervulling der omvangrijke taak, die U wacht, maak Ik met vertrouwen staat op Uwe vaderlandsliefde en op eendragtig zamenwerken.

Mogen Uwe werkzaamheden, onder Hoogeren Zegen, tot krachtige bevordering van ’s lands belangen strekken.

Ik verklaar de gewone zitting van de Staten-Generaal geopend.