Leden der Staten-Generaal,

Bij den aanvang van het zittingjaar tot hervatting Uwer werkzaamheden gevoel Ik allereerst behoefte uitdrukking te geven aan Mijne gevoelens van diepe erkentelijkheid voor de in de afgeloopen weken uit alle lagen van Mijn Volk ontvangen bewijzen van gehechtheid aan Mij en Mijn Huis. De herinnering daaraan zal bij Mij onvergetelijk zijn.

Kon Ik ten vorigen jare in Uw midden gewagen van hoop op verbetering in den economischen toestand des lands, de gang van zaken sinds dat tijdstip heeft deze hoop niet in vervulling doen gaan. Wel is de werkloosheid sinds dat tijdstip nog eenigszins afgenomen, maar over het algemeen zijn de economische vooruitzichten minder gunstig dan destijds het geval was.

Deze toestand plaatst de Regeering opnieuw voor de vraag wat gedaan kan worden tot verlevendiging van het bedrijfsleven en de daarmede saamhangende werkgelegenheid voor groote groepen van ons volk. Met het oog hierop zullen bijzondere voorzieningen worden getroffen ter bevordering van den uitvoer onzer producten, terwijl voor bepaalde bedrijven tariefmaatregelen van matig beschermenden aard in voorbereiding zijn. Ook zal aan de verdere ontplooiing onzer nationale nijverheid en aan de belangen der scheepvaart bij voortduring aandacht worden geschonken.

Mag worden gehoopt, dat van deze voorzieningen een gunstige invloed op de werkgelegenheid zal uitgaan, daarnevens zal worden voortgegaan met het treffen van bijzondere maatregelen tot bestrijding der werkloosheid. Inzonderheid zal belangrijke uitbreiding worden gegeven aan de uitvoering van die werken, welke bijdragen tot verhooging van het voortbrengingsvermogen van den bodem en daardoor leiden tot het ontstaan van blijvende werkgelegenheid. De verdere uitvoering van de drooglegging van den Noord-Oostpolder en de voorbereiding van de overige inpolderingen in het IJsselmeer, zullen krachtig worden voortgezet.

Teneinde remmende invloeden op de uitvoering van werken tot bestrijding der werkloosheid zooveel mogelijk uit den weg te ruimen, zullen voorstellen van wetgevenden aard U eerlang bereiken.

De werkloosheid onder de jeugd heeft de bijzondere aandacht der Regeering; maatregelen tot krachtiger bestrijding worden voorbereid.

Tot voldoening stemt, dat in deze bewogen tijden de betrekkingen van Nederland tot de andere Mogendheden haar vriendschappelijk karakter onveranderd hebben mogen behouden. De Regeering blijft er op bedacht, de positie van Nederland door onze even zorgvuldig als bestendig gevolgde politiek van zelfstandigheid te bevestigen en te versterken. Daartoe blijft de verdere uitvoering der voorgenomen maatregelen tot versterking van ’s lands weermacht onontbeerlijk.

De toestand van de openbare financiën blijft in zeer bijzondere mate zorg vereischen, en noopt mitsdien tot een zoo groot mogelijke beperking der uitgaven. Dit is te meer geboden omdat de offers, welke in de huidige omstandigheden gebracht moeten worden voor de defensie, alsmede die, welke nu reeds gedurende een reeks van jaren gevorderd worden voor de bestrijding der werkloosheid en de leniging van haar gevolgen, zeer zware eisch aan de publieke kassen stellen.

Grooter offers zullen echter nog noodig zijn om in deze voor ons volk bestaan zoo eminente belangen op de juiste wijze te blijven voorzien.

Voorstellen, welke er op gericht zijn het geheele volk zooveel mogelij in deze nationale offers te doen deelen, zullen U in dit zittingjaar worde aangeboden. Het ligt in het voornemen hiermede gepaard te doen gaan voorstellen tot belastingherziening, teneinde een meer rechtvaardige verdeling van den druk te verkrijgen en de in bepaalde belastingen gelege belemmeringen tegen verruiming van de werkgelegenheid zooveel mogelijk weg te nemen.

In verband met het feit, dat de wijzigingen in de economische verhoudingen op het gebied van den landbouw meer en meer van blijvenden aard blijken te zijn, is het gewenscht, dat aan de genomen maatregelen een organisatie ten grondslag wordt gelegd, waarbij in het bijzonder gelet zal worden op handhaving der bij het landbouwbedrijfsleven behoorende eigen verantwoordelijkheid.

Blijft Curaçao zich verheugen in een gestadige ontwikkeling en vertoont de financieele toestand van Suriname een lichte verbetering, de in het vorig jaar ingetreden terugval in de conjunctuur heeft niet nagelaten een ongunstigen invloed uit te oefenen op den algemeenen economischen en financieelen toestand van Nederlandsch-Indië.

Hoewel een voorzichtig financieel beleid terughouding eischt bij het beramen van maatregelen met geldelijke gevolgen, zal niettemin worde voortgegaan met het streven naar verbreeding van de economische basis des lands.

De doelmatige inrichting van de verdediging van Nederlandsch-Indië ter land en ter zee, welke van de schatkist zware offers eischt, heeft de voortdurende aandacht der Regeering.

Met erkentelijkheid maak Ik gewag van de toewijding, waarmede leger en vloot, zoomede de ambtenaren in burgerlijken dienst in het geheel Koninkrijk hunne taak vervullen.

Ook in het komende zittingjaar zal weer veel arbeid en toewijding van Regeering en Staten-Generaal worden gevorderd. In het vertrouwen, dat die arbeid verricht zal kunnen worden in hartelijke saamwerking en met de innige bede, dat de Almachtige God ons allen de noodige kracht en wijsheid schenke, verklaar Ik de gewone zitting der Staten-Generaal geopend.

Leden der Staten-Generaal,

Mij wederom in Uw midden bevindend gevoel Ik allereerst behoefte uiting te geven aan Mijne gevoelens van dankbaarheid voor de tot dusver voortschrijdende verbetering in het economische lever hier te lande. Deze verbetering in belangrijke deelen van het bedrijfsleven verlevendigt de hoop, dat de nog steeds omvangrijke werkloosheid geleidelijk verder zal kunnen worden ingeperkt.

Alle maatregelen, die der Regeering doelmatig voorkomen om het proces van herstel uit de langdurige depressie te bevorderen, zullen harerzijds worden genomen of aan Uwe goedkeuring onderworpen.

De ontwikkeling van den economischen toestand in Nederlandsch-Indië geeft reden tot voldoening; in het gunstig verloop van de opbrengst der Landsmiddelen weersplegelt zich de allerwegen ingetreden opleving in landbouw, handel, nijverheid en scheepvaart, waartoe mede bijdroegen de over het algemeen bevredigende oogsten van de voedselgewassen der inheemsche bevolking.

Het stemt Mij tot verheugenis, dat als gevolg daarvan thans weder een stijging valt waar te nemen van het welvaartspeil der bevolking van Nederlandsch-Indië en dat een begin kon worden gemaakt met de verlaging van de op haar rustende lasten. De ruimer voortvloeiende middelen geven gelegenheid in meerdere mate dan de laatste jaren het geval kon zijn, gelden beschikbaar te stellen voor de bevordering van de geestelijke en stoffelijke belangen der bevolking.

Door toepassing van daartoe geëigende middelen zal ernstig worden gestreefd naar verbreeding en versterking van de economische basis, teneinde die voor de toekomst beter bestand te doen zijn tegen schokken, als welke in de laatste jaren werden ondervonden.

Hoewel in Suriname een lichte verbetering, zoowel bij den in- en uitvoer als bij de voornaamste culturen viel op te merken, bleef de economische en financieele toestand van dat gewest nog weinig bevredigend, in tegenstelling met dien van Curaçao, aan welk gebiedsdeel de wereldcrisis schier ongemerkt is voorbijgegaan.

Te midden van de geestelijke verwarring in de wereld, waaraan ook ons volk niet geheel ontkomt, is steeds dringender de eisch, dat in wetgeving en bestuur vóór alles Gods wet tot opperste richtsnoer worde genomen. In zijn algemeen karakter zal het Regeeringsbeleid het kenmerk dragen van een doelbewust streven naar beveiliging en versteviging van de positief Christelijke grondslagen onzer samenleving. Aldus zal een beleid kunnen worden gcvoerd, dat – met vermijding van toespitsing van tegenstellingen – ook door zijn innerlijke redelijkheid instemming vordert.

Het karakter van dit beleid zal tot uiting komen met name in werkdadige zorg voor een gezonde ontplooiing van het huwelijks- en gezinsleven, bescherming van de publieke eerbaarheid, onthouding door de Overheid van aanmoediging van alles wat tot ontheiliging van den wekelijkschen rustdag aanleiding geeft, en krachtige handhaving van het gezag. Eerbiediging van de vrijheid van godsdienst en van geweten, en handhaving van den rechtmatigen volksinvloed op het landsbestuur blijven hechte pijlers van ons volksbestaan.

De Regeering overweegt een nadere regeling van het vereenigingsrecht, ter bevordering van een meer werkdadig repressief toezicht, naar de reeds thans in de wet neergelegde normen van openbare orde en goede zeden.

Hoewel de internationale omstandigheden veelszins aanleiding geven tot bezorgdheid, bleef het vriendschappelijk karakter, hetwelk onze verhouding tot andere mogendheden pleegt te dragen, ongerept bewaard. Niettemin zal, gelet op de spanningen in de verhouding tusschen de volken en het daarmee saamhangende gevaar van internationale verwikkelingen, zoowel hier te lande als in Indië, moeten worden voortgegaan met de versterking van onze weermacht. Belangrijke voorstellen daartoe zullen onverwijld aanhangig worden gemaakt.

De Regeering zal zich beijveren de samenwerking in onderneming en bedrijf ten bate van de geheele volkshuishouding te bevorderen.

Met handhaving van krachtige medewerking aan de bevordering van op wederkeerigheid gegrond intemationaal ruilverkeer, is noodig versterking van onze handelspolitieke weerbaarheid, ter beveiliging van den buitenlandschen en binnenlandschen afzet van onze producten, met inachtneming van nauwe samenwerking tusschen Nederland en de deelen van het Koninkrijk buiten Europa.

De landbouwcrisismaatregelen zullen, met handhaving van den voor den landbouw nog noodzakelijken prijssteun, zooveel mogelijk beëindigd worden. Daamaast zal bevorderd worden, dat nuttige regelingen door de bedrijfsgenooten zelf zullen worden overgenomen en voortgezet of opgebouwd. Verschillende wettelijke maatregelen tot verhooging van het peil van den landbouw zullen worden voorgesteld.

In voorbereiding zijn wettelijke regelingen tot beperking van den arbeid der gehuwde vrouw en tot het rekening houden met gezinslasten bij het arbeidsinkomen.

Ten aanzien van de landarbeiders zal de practische uitvoerbaarheld van een wettelijke regeling van den arbeidstijd, voor zoover misstanden niet door onderling overleg van de georganiseerde belanghebbenden uit den weg worden geruimd, worden onderzocht.

Het temperen van de gevolgen der werkloosheid voor hen, die daarvan slachtoffer blijven, beschouwt de Regeering als een harer voornaamste plichten. Wettelijke regelingen betreffende werkloosheidsverzekering en steunverleening zullen worden voorbereid. Voortgegaan zal worden met de uitvoering van openbare werken als middel tot werkverruiming, met de werkverschaffmg en met het cultureele werk voor de werkloozen.

Ondanks de ingetreden verbetering in den economischen toestand en de daarmede samenhangende stijging van de opbrengst der middelen, blijven, na de diepe depressie der laatste jaren, de openbare financiën nog in bijzondere mate zorg vereischen. Buiten hetgeen op economisch-sociaal terrein en op het gebied der defensie onvermijdelijk is tot behoud en versterking van de Nederlandsche volkskracht, zullen vele op zich zelf gewenschte of nutdge maatregelen, waaronder die op het gebied van het onderwijs, dan ook eerst ter hand genomen kunnen worden, wanneer de inwendige positie van het budget voldoende zal zijn versterkt. De verhooging der defensie-uitgaven zal enkele bijzondere financieele voorzieningen noodig maken.

Naast de reeds genoemde voorzieningen stelt de Regeering zich voor een regeling tot coördinatie van het goederenverkeer te land en te water tot stand te brengen, terwijl een herziening van de woningwet in voorbereiding is en een wettelijke regeling van de opleiding der onderwijzers zal worden aanhangig gemaakt.

De toewijding, waarmee Leger en Vloot, zoomede de ambtenaren in burgerlijken dienst in het geheele Koninkrijk, hun taak vervullen, stemt Mij tot erkentelijkheid.

In het komende zittingiaar zal weer veel arbeid en toewijding in hartelijke samenwerking van Regeering en Staten-Generaal worden gevraagd. Met de innige bede, dat ons allen door den Almachtigen God de kracht en de wijsheid geschonken worden, die Hij alleen geven kan, verklaar Ik de gewone zitting der Staten-Generaal geopend.

De Koningin heeft mij opgedragen deze buitengewone zitting van de Staten-Generaal te openen.

De wetsontwerpen, waarbij verklaard is dat er gronden bestaan de daarin vervatte voorstellen tot verandering in de Grondwet in overweging te nemen, zijn door de ontbonden Kamers der Staten-Generaal met groote meerderheid aanvaard.

Thans rust op Regeering en Staten-Generaal de taak in gemeen overleg de aangevangen arbeid, waartoe de noodige wetsontwerpen U onverwijld zullen bereiken, te voltooien.

Hoewel kort, zal ook deze zitting ongetwijfeld belangrijk zijn.

De Koningin spreekt de wensch uit, dat Uw werk, gezegend door den Allerhoogste, tot heil van land en volk moge strekken.

In naam der Koningin verklaar ik de buitengewone zitting van de Staten-Generaal te zijn geopend.

Leden der Staten-Generaal,

Mij wederom in Uw midden bevindend, gevoel Ik allereerst behoefte uiting te geven aan Mijn innige vreugde over het voorgenomen huwelijk Mijner Dochter.

koninklijk huwelijk 7 januari 1937

De in verband daarmee noodzakelijke ontwerpen van wet zullen U binnenkort worden voorgelegd.

De overstelpende bewijzen van belangstelling bij deze verloving door het gansche volk aan den dag gelegd hebben Mij met warme erkentelijkheid vervuld.

Nog altijd levend in een zorgelijken tijd, erken Ik met dankbaarheid, dat Mijn Volk gedurende het afgeloopen jaar zijn geestkracht heeft weten te behouden en is blijven worstelen om de moeilijkheden, waaronder wij gebukt gaan, te overwinnen.

Gelukkig kan worden getuigd, dat de betoonde inspanning niet zonder vrucht is gebleven.

In sommige takken van nijverheid heeft het streven naar aanpassing bij de sterk gewijzigde omstandigheden tot resultaten geleid, die de hoop wettigen, dat, bij verdere doorwerking, de ondervonden druk allengs zal afnemen.

Zoolang de economische omstandigheden, ook in het buitenland, daartoe noodzaken, zal -intusschen de bemoeienis der Overheid met het economisch leven in haar tegenwoordigen vorm en het verleenen van steun op menig gebied nog niet kunnen worden gemist. Wel zal worden zorg gedragen, dat in het bedrijfsleven onnoodig knellende banden zullen worden verwijderd.

De toestand der openbare geldmiddelen is nog altijd zorgelijk. Zoowel voor het Rijk als voor de gemeenten moet daarom de grootste voorzichtigheid het financieele beleid blijven beheerschen. Aan de verdere doorwerking van de aanpassing en een daaruit voortvloeiende opleving van het bedrijfsleven mag de hoop verbonden worden, dat zij ook een gunstigen invloed op den stand der openbare geldmiddelen zal gaan oefenen, zoodat de financieele vooruitzichten langzamerhand minder donker zullen worden.

Ook in het komende zittingjaar zal de bestrijding van de werkloosheid en van haar gevolgen de volle aandacht vragen. Op een zoo rechtvaardig en doelmatig mogelijke aanwending van de daarvoor bestemde geldmiddelen zal het streven der Regeering gedcht blijven. De bestrijding van de werkloosheid onder dejeugd zal met onverminderde kracht worden voortgezet.

De betrekkingen met andere Mogendheden zijn vriendschappelijk. Waar nu hier dan daar de internationale verhoudingen onder zoo zwaren druk zijn gesteld, stemt zulks tot bijzondere voldoening. Aan de gedragslijn, die de Regeering bij het bestuur der buitenlandsche betrekkingen pleegt te volgen, zal onveranderd worden vastgehouden.

Naast de behandeling van de reeds aanhangige ontwerpen van wet zal Uwe medewerking worden gevraagd voor de totstandkoming van wetten strekkende tot het openen van de mogelijkheid tot het verbindend en onverbindend verklaren van bepalingen uit collectieve arbeidsovereenkomsten, tot herziening van het burgerlijk kinderrecht en tot het geven van eenige voorschriften omtrent stichtingen. Voorts zullen U worden voorgelegd ontwerpen tot wijziging van eenige bepalingen van de Lager Onderwijswet 1920 en van de Dienstplichtwet; tot bestrijding van de lintbebouwing; tot verbetering der tertiaire wegen; tot overneming van een bedrag van 25 millioen aan Nederlandsch-Indische schuld, zoomede een ontwerp inzake de electriciteitsvoorziening.

Met uitzondering van Curaçao, waar de toestand bevredigend is te achten, vordert de economische en financieele toestand in de overzeesche gewesten nog de voortdurende zorg der Regeering. Bij sommige Europeesche bedrijven in Nederlandsch-Indië valt eenige verbetering in den toestand waar te nemen, doch onder de inheemsche bevolking van Java zijn, ondanks alle inspanning der Indische Regeering, de omstandigheden nog onbevredigend. Onafgebroken wordt gezocht naar bruikbare middelen om de economische samenwerking tusschen de verschillende deelen van het Koninkrijk te bevorderen.

De begrootingstoestand in Nederlandsch-Indië geeft hoop, dat ook voor het jaar 1937 vermeerdering van schuld zal kunnen worden voorkomen. Met erkentelijkheid maak Ik gewag van de toewijding waarmede Leger en Vloot zoomede de ambtenaren in burgerlijken dienst van elke geleding in het geheele Koninkrijk hun taak blijven vervullen.

Het komende zittingjaar zal ook thans weer veel van de krachten van Kamers en Regeering vergen. Al is er veel, dat ernstige zorg blijft baren, een hartelijke samenwerking tusschen Volksvertegenwoordiging en Regeering, steunend op een eensgezinden volksgeest, zal ons, onder de hulpe van den Almachtigen God, Die ons sterkte en wijsheid moge schenken, het volbrengen der taak, die voor ons ligt, mogelijk maken.

En hiermede verklaar Ik de gewone zitting der Staten-Generaal geopend.

Leden der Staten-Generaal,

In dezen zorgvollen tijd Mij wederom in Uw midden bevindend, gevoel Ik Mij doordrongen allereerst uiting te geven aan Mijne deelneming in het lot van allen, die onder den druk der tijden gebukt gaan. Inzonderheid ben Ik met deernis vervuld jegens hen, die door werkloosheid getroffen zijn. Hoewel men nog niet zeggen kan, dat de internationale politieke toestand voor Nederland aanleiding geeft tot bezorgdheid en hoewel het tot voldoening stemt, dat het vriendschappelijk karakter, hetwelk onze verhoudingen tot de andere Mogendheden pleegt te dragen, ongerept bewaard bleef, volgt de Regeering nochtans de ontwikkeling der verhoudingen in en met het buitenland met bijzondere nauwlettendheid. Zij hoopt dat de Volkenbond in staat zal blijken tegenstellingen in het leven der Staten op te heffen en zij zal harerzijds doen wat mogelijk is om dit te bevorderen.,

De zware rouw waarin het Belgische vorstenhuis en het naburige bevriende Belgische volk opnieuw gedompeld werden, vervult Mij met innige deelneming.

De financiën van Rijk en gemeenten vereischen in toenemende mate de zorg der Regeering. De algemeene vermindering der welvaart, zoowel elders als in het eigen land, is oorzaak van het nog steeds terugloopen der inkomsten voor de publieke kassen, terwijl tegelijkertijd de uitgaven voor instandhouding van de volkskracht toenemen. Het aantal mogelijkheden tot verhooging der welvaart en dus tot gezond financieel herstel door middel van nationale maatregelen is beperkt. Met name kunnen devaluatie van de munt of prijsgeven van den gouden standaard niet beschouwd worden als middelen, die de volksgemeenschap als geheel baat zouden brengen. Ten einde ontwrichting der begrooting te voorkomen, moet dus de arbeid tot herstel van het telkens weer verbroken evenwicht onafgebroken worden voortgezet. Het streven naar beperking der uitgaven blijft daarbij op den voorgrond staan, waarbij in het bijzonder ook te denken valt aan bcperking van de nog steeds aangroeiende spoorwegtekorten. Echter zal aan eenige verhooging van enkele belastingen niet zijn te ontkomen, wil de Overheid hare sociale taak kunnen blijven vervullen.

Ernstig zijn de zorgen, welke blijven drukken op het Nederlandsche bedrijfsleven. Er zijn zeer weinig teekenen, en zeker geen daden die op een spoedigen terugkeer van een vrijer goederen- en kapitaalverkeer wijzen.

Naarmate de moeilijkheden en belemmeringen, welke onze buitenlandsche handel schier allerwege ondervindt, bestendigd blijven, zal een doeltreffende, snelle berichtgeving voor handel, nijverheid en scheepvaart tot een meer gebiedende noodzakelijkheid worden.

Nagegaan zal worden, of het mogelijk zal zijn geleidelijk de bestaande contingenteeringsbepalingen te vervangen door andere maatregelen, welke evenzeer steun aan het bedrijfsleven en behoud van werkgelegenheid beoogen, doch die niet het bezwaar medebrengen van de onvermijdelijke en ongewenschte verstarring van den handel.

Ter bevordering van cen verdere industrialisatie, zoozeer gewenscht met het oog op de werkverruiming, zal stelselmatig het onderzoek naar de mogelijkheden daarvan worden ter hand genomen in samenwerking met regionale economisch-technologische instituten en een maatschappij voor industrie-financiering. Nopens dit laatste zal cen wetsontwerp U binnenkort bereiken. in het kader van een doelbewuste industriepolitiek zal een wet, waarbij de vestiging van bepaalde nieuwe bedrijven afiiankelijk wordt gesteld van de toestemniing der Regeering, niet mogen ontbreken. Voorstellen hiertoe zullen eveneens spoedig worden ingediend. Een wetsontwerp, houdende een regeling inzake vestigingseischen voor den middenstand, dat beoogt hulp te bieden aan dit zwaar getroffen nijvere deel der bevolking, wordt voorbereid.

De toestand van het meerendeel onzer reederijen is dermate verergerd, dat ook voor het komende jaar steunmaatregelen voor de zeescheepvaart moeten worden genomen. Daarnaast zal aan de binnenvaart alsmede aan de Rijn vaart bijzondere aandacht moeten worden geschonken.

Daar ook de landbouw nog steeds een uitermate moeilijken tijd doormaakt kunnen de reeds getroffen steunmaatregelen voorshands onmogelijk worden geëist. Deze steunmaatregelen zullen in toenemende mate zoo ingericht worden, dat een betere aanpassing van de voortbrenging aan de sterk verminderde afzetmogelijkheden verkregen wordt. In het bijzonder geldt zulks voor de veehouderij en den tuinbouw. Ook op het gebied van de visscherij blijft hulp geboden. Maatregelen tegen noodlottige prijsdaling zullen hier moeten samengaan met de uitvoering van plannen tot bevordering van den afzet en tot verbetering van het productieapparaat.

Bijzondere aandacht zal worden gewijd aan de organisatorische en paedagogische vragen inzake het onderwijs, voor zoover deze op het terrein van de Overheid liggen. De juiste en diepere kennis en de zuivere uitspraak van onze Nederlandsche taal zal daarbij ook verder bevorderd worden.

Ook in het komende jaar zal de Regeering krachtig blijven optreden tot beperking van het euvel der werkloosheid en tot leniging van de gevolgen ervan. Mede daartoe zullen gelden worden aangevraagd tot voortzetting van de inpoldering van het IJsselmeer en tot aanvulling van het Werkfonds. Meer dan gewone aandacht zal worden geschonken aan het zoo beklemmende vraagstuk der jeugdwerkloosheid.

De economische en financieele toestand in de overzeesche gewesten blijft – met uitzondering van Curaçao, waar deze bevredigend is te achten – nog steeds groote zorg eischen. Al zal in Nederlandsch-Indië, naar gehoopt mag worden, over 1936 een begrootingstoestand worden bereikt waarbij althans toeneming van schuld voorkomen wordt, toch kan verdere aanpassing van de uitgaven bij de inkomsten niet achterwege gelaten worden.

De groei van de inheemsche industrialisatie is aanvankelijk niet onbevredigend. Ook zijn er teekenen, dat de belangstelling van Nederlandsche zijde voor de stichting van -industrieele ondernemingen in Indië begint te ontwaken. In het afgeloopen jaar zijn tal van maatregelen genomen om het goederenverkeer van Nederland naar Indië te bevorderen. Ook voor het verkeer in omgekeerde richting geschiedde zulks, terwijl meermalen een gelegenheid zich voordeed waarbij Nederland kon helpen om den afzet van Indische producten naar elders te bevorderen. Op dien weg zal worden voortgegaan.

Met het oog op de gewijzigde internationale toestanden zullen U voorstellen worden gedaan tot het treffen van eenige bijzondere voorzieningen inzake de middelen tot verdediging van het Koninkrijk.

Naast de voorzieningen welke verband houden met de maatregelen die reeds genoemd werden, stelt de Regeering zich voor in dit zittingjaar onder meer aanhangig te makes: voorstellen tot wijziging van sommige bepalingen der Grondwet en een ontwerp van wet ter voorkoming van particulicre machtsvorming op het terrein der overheidstaak. Voorts zal worden voorbereid een herziening van het vreemdelingenrecht mede in verband met het vluchtelingenvraagstuk.

Met dankbaarheid kan Ik vaststellen, dat leger en vloot, zoomede ambtenaren en het onderwijzend personeel van allerlei geleding, in groote meerderheid, zoo hier te lande als in de Overzeesche gewesten, ondanks de ook van hen gevorderde offers, met toewijding hunne vaak zoo inspannende taak blijven vervullen.

Ook in het komende zittingjaar zal weer veel van Regeering en Kamers gevergd worden. Met de innige bede, dat de Almachtige God ons allen de kracht en de wijsheid schenke, die Hij alleen geven kan en dat Zijn onmisbare zegen op ons werk moge rusten, verklaar Ik de gewone zitting der Staten-Generaal geopend.

Leden der Staten-Generaal,

In deze tijden van zware beproeving, zoo voor het Vaderland als voor Mijn Huis, Mij wederom in Uw midden bevindend, is het Mij eene behoefte allereerst uiting te geven aan Mijn warmen dank voor de treffende bewijzen van genegenheid en verknochtheid, die Ik gedurende de laatste maanden uit alle kringen van ons Volk heb mogen ontvangen.

Meer nog dan een jaar geleden ondervinden ook wij de gevolgen van de geestelijke en economische ontreddering, waaronder de geheele wereld heeft te lijden.

De toestand van het bedrijfsleven – zoo hier te lande als in Nederlandsch-Indië – is zeer zorgwekkend. Alle bedrijfstakken ondergaan den druk der tijden; vele ervan zijn zelfs zeer zwaar getroffen. De verhoudingen in de landen waarmee wij economisch het nauwst verbonden zijn, doen voorts de vrees opkomen, dat nog zwaardere druk te verwachten is.

Voortbrenging, handel en verkeer zoeken tastend den weg in de wanorde van de talrijke en vaak meest onverwachte verschuivingen op economisch gebied.

Onder deze snel wisselende omstandigheden moet in het Regeeringsbeleid kracht gepaard gaan met behoedzaamheid en voorzichtige aanpassing.

Onveranderd handhaaft de Regeering hare overtuiging, dat moet worden gezorgd voor gezonde publieke financiën. Daar verhooging van de reeds zoo zwaar drukkende belastingen zonder gevaar voor ineenstorting niet mogelijk wordt geacht, zullen de uitgaven, ten einde binnen de grenzen der beschikbare middelen te blijven, nog verder verlaagd moeten worden. Voorstellen om daartoe te geraken zijn in bewerking.

Nu in het afgeloopenjaar het resultant van onze politiek inzake de handelsverdragen niet geheel bevredigend is geweest en de vooruitzichten dienaangaande eer slechter dan beter zijn, zal – met handhaving zooveel mogelijk van onzen export – steeds grootere aandacht moeten worden geschonken aan behoud en verruiming van den afzet in het binnenland.

De aan het bedrijfsleven opgelegde en wellicht nog op te leggen crisisregelingen zullen tot het strikt noodzakelijke worden beperkt en niet langer dan onvermijdelijk noodig worden gehandhaafd. Op verlaging van heffingen, uit deze regelingen voortgekomen, blijft de aandacht der Regeering onophoudelijk gevestigd.

Voor Nederlandsch-Indië zal bij voortduring worden gestreefd naar bevordering van den uitvoer en naar aanpassing van de productle bij de mogelijkheden van afzet. Ook de industrialisatie van dit deel van het Rijk zal, waar mogelijk, geleidelijk worden bevorderd. Het is verheugend, dat in het afgesloten zittingsjaar verschillende maatregelen getroffen konden worden, die Nederland in nauwere economische aanraking brachten met Nederlandsch-Indië en Suriname; in die richting zal worden voortgegaan.

Voor Curaçao, waar de financieele en economische toestand – de tijdsomstandigheden in aanmerking genomen – vrij gunstig kan worden genoemd, bleek de mogelijkheid van soortgelijke maatregelen nog niet aanwezig te zijn.

Met groote bezorgdheid voor de toekomst der menschheid moet worden vastgesteld, dat bijna allerwegen de drang naar sterke bewapening herleefd is. De Regeering zal doen wat binnen haar vermogen ligt om mede te werken aan de beteugeling van dat streven. Zij is echter tevens verplicht met dit verschijnsel rekening te houden bij de uitvoering van hare aanvankelijke voomemens met betrekking tot de nationale verdediging.

De talrijke en zware tegenslagen op economisch gebied, gepaard aan verschillende gebeurtenissen op ander terrein, roepen licht geestelijke verwarring te voorschijn. Des te meer is het noodzakelijk, dat de Regeering – zoo hier te lande als in de overzeesche gewesten – ernstig aandacht blijve schenken aan handhaving van de zedelijke volkskracht en aan versterking van de eendracht des volks, opdat het vastberaden standhoude te midden der beproevingen.

Wie zich toeleggen op het zaaien van wantrouwen en verdenking, wie het gezag der Overheid ondergraven, zijn werkzaam tot verderf van het land en zullen met beslistheid worden wederstaan.

Veel zal in het komende zittingsjaar wederom van Uwe werkkracht worden gevorderd.

In de onwrikbare overtuiging, dat het geloof in Gods Almacht ons Volk den noodigen levensmoed geven kan en met de bede, dat het Hem behagen moge Zijn zegen te schenken op Uwen in eendrachtige toewijding aan het Vaderland te volbrengen arbeid, verklaar Ik de gewone zitting der Staten-Generaal geopend.

Leden van de Staten-Generaal,

Mij wederom in Uw midden bevindende, gevoel Ik Mij allereerst doordrongen uiting te geven aan Mijn gevoelens van medeleven in de moeilijke omstandigheden, waarin ons Volk nog steeds verkeert.

Voortbrenging, handel en verkeer bieden over de geheele wereld nog een beeld van grondige verwarring, waaronder, óók ten onzent, de volkswelvaart ernstig lijdt. Bij de productie zoowel als bij den ruil van goederen openbaren zich voorts overal verschuivingen, die in menig opzicht een blijvend karakter schijnen te dragen.

Onze landbouw en nijverheid worden evenzeer als onze handel en scheepvaart door deze wijzigingen in de economische wereldstructuur voor eischen van aanpassing gesteld, waarbij leiding, hulp, zelfs drang van de zijde der Regeering, in toenemende mate noodzakelijk zullen blijken.

Met vermijding van gewaagde proefnemingen op monetair en economisch gebied zullen, nu ook de Londensche conferentie niets tot stand kon brengen tot het verkrijgen van redelijke verhoudingen in het goederenverkeer, verder gaande maatregelen moeten worden genomen in het belang van den afzet onzer producten binnen de eigen grenzen. Tevens zal aan de bevordering van onzen uitvoer – naast andere in die richting werkende raiddelen onze invoer dienstbaar moeten worden gemaakt.

De reeds jaren aanhoudende afbrokkeling onzer welvaart doet ook in sterke mate haar invloed gelden op den toestand der publieke geldmiddelen en heeft het evenwicht tusschen uitgaven en inkomsten op verontrustende wijze gestoord.

De Regeering zal daarom in het komende zittingjaar in de afiereerste plaats Uw aandacht vragen voor een reeks van maatregelen, die onmisbaar zijn voor het financieel herstel. Het streven is er vóór alles op gericht dit herstel te bereiken door aanzienlijke beperking der uitgaven. Die beperking zal ten deele worden verkregen door een redelijke verlaging van de salarissen en loonen van het Rijkspersoneel. Een nieuwe salarisregeling, die op 1 januari 1935 in werking zal dienen te treden, is in voorbereiding.

Verdere inkrimping der uitgaven zal vooral moeten worden bereikt door doelmatiger organisatie en door besnoeiing van verschillende diensten.

Ondanks de reeds aangebrachte en de op korten termijn nog te verwachten verdere besparingen op de uitgaven is een nadere versterking der middelen onmisbaar gebleken. Daartoe strekkende voorstellen zullen onverwijld worden ingediend.

Aan het misbruik, dat in steeds toenemende mate wordt gemaakt van den rechtsvorm der naamlooze vennootschap, ten einde de betaling van belasting te ontgaan, zal paal en perk worden gesteld. Voorstellen te dier zake zijn in voorbereiding.

Met het doel den overgang van de eerste naar de tweede vijfjarige uitkeeringsperiode meer geleidelijk te doen plaats hebben, zal het vraagstuk der financieele verhouding tusschen het Rijk en de gemeenten opnieuw in onderzoek worden genomen. In afwachting van de resultaten van dit onderzoek zal op de uitkeeringen uit het gemeentefonds over het jaar 1934-1935 een korting moeten worden toegepast, welke verband zal houden met de gemeentelijke draagkracht. Een daartoe strekkend wetsontwerp zal U dezer dagen berelken.

De geldelijke toestand van verscheidene gemeenten maakt voorts een verscherpt toezicht op het financieel beleid der gemeenten noodzakelijk. Dit brengt mede een versterking van den invloed van het centraal gezag op de locale bezoldigingsregelen van personeel in publieken dienst, mede met het doel uitwassen af te snijden en niet te rechtvaardigen verschillen in de belooning van Overheidspersoneel weg te nemen.

Voorstellen tot wettelijke regeling van de afbetalingsovereenkomst, mitsgaders tot herziening van het in het Wetboek van Koophandel vervatte binnenvaartrecht zullen U worden aangeboden.

Op het gebied van het executierecht worden voorzieningen voorbereid, welke in de bijzondere tijdsomstandigheden geboden zijn. Daarbij zal, voor zooveel noodig door bijzondere middelen, er voor worden gewaakt, dat schuldeischers niet onredelijk worden benadeeld.

Zoodra het evenwicht in de Rijksbegrooting zal zijn verzekerd, zullen U voorstellen worden gedaan, ten doel hebbende, door ultvoering op ruime schaal van productieve publieke werken, werkverruiming in het leven te roepen ten einde de ellende der werkloosheid te lenigen. Bevordering van womngbouw tegen verlaagde kosten zal van deze plannen een deel uitmaken om voor arbeiders woningen te verkrijgen, waarvan de huurprijs meer in overeenstemrning is met het loonpeil. Daarnevens zullen maatregelen worden getroffen om voor bestaande woningen geleidelijke huurverlaging mogelijk te maken.

Zoolang werkverschaffing nog niet kan worden gemist, moet er naar worden gestreefd het particulier bedrijf daarbij zooveel mogelijk in te schakelen. De economische omstandigheden en, in verband daarmede, de financieele toestand in Nederlandsch-Indië blijven groote zorg eischen. Het budgetair evenwicht is er vooralsnog niet verzekerd. in verband met den reeds zoo uitputtenden belastingdruk zal, na de laatstelijk aanhangig gemaakte voorstellen tot nieuwe heffingen, van belastingverhooging nauwelijks meer eenig resultaat te verwachten zijn en zal het financieel evenwicht in Indië dus slechts door voortgaande beperking der uitgaven zijn te herstellen.

De ontwikkeling der politieke verhoudingen aldaar vereischt voortdurende aandacht en waakzaamheid. in het algemeen belang der bevolking zijn nadere maatregelen getroffen ter beteugeling van het misbruik, dat door sommige volksleiders wordt gemaakt van de vrijheid van vereeniging en vergadering. Suriname heeft nog bij voortduring met economische moeilijkheden te kampen. Zoowel van Overheidswege als van particuliere zijde wordt het mogelijke gedaan om de gevolgen van de crisis te verzachten.

Het stemt tot dankbaarheid, dat de economische toestand in Curaçao, althans tot dusver en de tijdsomstandigheden in aanmerking genomen, vrij bevredigend te noemen is.

De moedijkheden, in het begin dezes jaars ondervonden met een deel van het personeel der zeemacht, hebben ingrijpende maatregelen noodig gemaakt om te verkrijgen, dat onder alle omstandigheden zal kunnen worden gerekend op trouw aan de Overheid en gehoorzaamheid aan het wettig gezag.

Mochten zich ook elders teekenen voordoen, die wijzen op verzwakking of ondergraving van juiste gezagsverhoudingen, dan zal de Regeering het overheidsgezag met gelijke klem handhaven.

Hoewel het huidige tijdsgewricht niet bevorderlijk is aan de ontplooiing der internationale samenwerking en het uitgroeien van den Volkenbond, blijf Ik hopen, dat de ontwikkeling van de orgarnisatie der Statengemeenschap zich eerlang weer in opgaande lijn zal gaan bewegen. Het stemt tot voldoening, dat de diepgaande veranderingen, welke op het gebied van het internationaal handelsverkeer zijn ingetreden, geen wijziging hebben gebracht in de vriendschappelijke verhouding van Nederland tot de andere Mogendheden.

Met de bede, dat God Mijn Volk in dcze moeilijke tijden moge sterken, en levend in het vertrouwen, dat het in staat zal blijken onder verhoogde krachtsinspanning moedig en waardig te dragen hetgeen onvermijdelijk is, verklaar Ik de gewone zitting der Staten-Generaal geopend.

De Koningin heeft mij opgedragen deze buitengewone zitting van de Staten-Generaal te openen.

Den dag, aan de stemming voor de verkiezing van de leden van de Tweede Kamer der Staten-Generaal voorafgaande, hebben de Ministers, Hoofden der Ministeriëele Departementen, hunne portefeuilles ter beschikking van de Koningin gesteld.

De Koningin heeft hun verzoek in overweging genomen en de Ministers uitgenoodigd, zich inmiddels te blijven belasten met de behandeling en afdoening, zoo mogelijk, van de loopende zaken.

De Koningin hoopt, dat het U gegeven zij, in deze zitting, welke slechts kort van duur zal zijn, tot heil van ons Vaderland, onder Gods leiding, werkzaam te zijn.In naam der Koningin verklaar ik de buitengewone zitting van de Staten-Generaal te zijn geopend.

Leden der Staten-Generaal,

In dit plechtig oogenblik, Leden van de Staten-Generaal, nu een nieuwe zitting van de Volksvertegenwoordiging een aanvang neemt, richten Mijne gedachten zich meer dan ooit op den duisteren tijd, dien het Vaderland beleeft.

De emstige wil, die de Regeering bezielt, met Gods hulp het schip van Staat in veilige haven te sturen, kan slechts leiden tot het doel, indien ons Volk in al zijn lagen zich de werkelijkheid onverbloemd voor oogen stelt. Zonder voorbeeld in de geschiedenis zijn de economische verhoudingen over heel de wereld ontredderd; onweerstaanbaar grijpen de gevolgen der crisis steeds verder om zich heen en nog steeds kondigen zich geen betrouwbare teekenen van kentering aan.

Moederland en overzeesche gewesten zien hun welvaart ernstig ondermijnd. Nieuwe belemmeringen in het handelsverkeer tusschen de volkeren werden toegevoegd aan de vele, welke reeds ten vorigen jare de crisis verscherpten.

In alle takken van volksbestaan bleef de bedrijvigheid gestadig afnemen; handel, scheepvaart en visscherijen zijn evenzeer getroffen als nijverheid en land- en tuinbouw.

Herstel van het internationaal ruilverkeer wenscht de Regeering te bevorderen door verdragen, die een ruimer geest ademen. Daarnevens moet zij bij voortduring bedacht blijven op afwending van de gevaren, waarmede buitenlandsche maatregelen den afzet van onze voortbrengselen bedreigen.

Zijn reeds tal van noodmaatregelen tot stand gekomen om ineenstorting van onmisbare bedrijfstakken te verhoeden, nieuwe regelingen met hetzelfde doel zullen moeten volgen.

De werkloosheid, bron van zooveel leed, heeft een nooit gedachten omvang aangenomen. Zij plaatst de Overheid voor schier onoplosbare moeilijkheden, niet het minst van geldelijken aard. De Regeering zal haar voortdurende zorg ook in de toekomst aan dit maatschappelijk euvel geven; het zoo noodzakelijk herstel van het bedrijfsleven zal haar daarbij tot richtsnoer blijven. In het bijzonder zal ook het vraagstuk van de jeugdige werkloozen alle aandacht hebben.

Nevens voortzetting van de werkloozenzorg stelt handhaving van het peil van sociale voorziening, in betere tijden bereikt, de uiterste eischen aan het zoozeer verminderde draagvermogen der Natie.

De sterke daling van het nationale inkomen en de diepe inzinking, welke het economisch leven vertoont, oefenen een noodlottigen invloed op de opbrengst van ’s Rijks middelen. De financieele toestand is dientengevolge zorgwekkend. Veel zal van Uw werkkracht en toewijding gevergd worden, opdat tijdig de meest dringende maatregelen tot stand komen. Ik weet, dat het beroep, dat ten deze op Uw medewerking zal worden gedaan, niet vergeefs zal zijn en Ik vertrouw, dat het gemeen overleg tot een uitkomst zal leiden, die aan den ernst van den toestand beantwoordt.

Ook in de Overzeesche Gewesten wordt er krachtig naar gestreefd de kosten der Landshuishouding met de middelen in overeenstemming te brengen. Het feit, dat meer en meer in alle maatschappelijke kringen de overtuiging doordringt van de volstrekte noodzakelijkheid van dit streven, versterkt de verwachting, dat, ondanks alle bezwaren, het doel zal worden bereikt.

Evenzeer als in de donkerste dagen zijner roemrijke geschiedenis behoeft ons Volk thans eendracht ter ontplooiing van al zijn stonelike en zedelijke krachten. Op den voorgrond trede daarom wat de Natie vereenigt, niet wat haar verdeelt.

Met de bede, dat Gods hulp Mijn Volk sterke en met den wensch, dat God Zijn zegen aan Uwen arbeid moge schenken, verklaar Ik de gewone zitting der Staten-Generaal geopend.

Leden der Staten-Generaal,

Het is Mij aangenaam, Leden der Staten-Generaal, wederom in Uw midden te verschijnen ten einde Uwe zitting te openen.

De economische toestand baart bij voortduring ernstige zorg.

Reeds in het afgeloopen jaar deed de wereldcrisis haar druk zwaar gevoelen op het bedrijfsleven, zoowel in het Rijk in Europa, als in de overzeesche gewesten.
Op onrustbarende wijze is zij thans dieper doorgedrongen. Moest reeds het vorige jaar er op worden gewezen, dat door de ontwrichting van het economische leven verschillende takken van land- en tuinbouw moeilijke tijden doormaken; naast deze worden sedert geruimen tijd ook de nijverheid en de handel zwaar getroffen.

In zulk een mate nam de wereldcrisis in omvang en hevigheid toe, dat zij, evenals in andere landen, het regeerbeleid moet beheerschen. Plannen, welke de Regeering aanvankelijk had gevormd, zullen dan ook wijziging moeten ondergaan.

Andermaal zullen tijdelijke maatregelen worden overwogen om
sommige bedrijfstakken, bij wier handhaving het geheele volk belang heeft, voor ondergang te behoeden.

Voor de gezondheid van ’s Lands financiën vormt de felle en hardnekkige crisis een ernstige bedreiging. Nict alleen is van een normale stijging der middelen, opwegend tegen die van de uitgaven, gcen sprake meer, doch ook heeft zich reeds een volstrekte en aanzienlijke teruggang van ’s Rijks inkomsten vertoond, terwijl voor de toekomst nog verdere daling verwacht moet worden. De noodzakelijkheid van het behoud van het financieel evenwicht stelt onder die omstandigheden eischen van buitengewone ingetogenheid en offerzin.

Ook in Nederlandsch-Indië zal onder inspanning van alle krachten moeten worden gestreefd naar aanpassing, zoo spoedig mogelijk, van ’s Lands huishouding aan de ernstige inzinking der opbrengst van nagenoeg alle bronnen van inkomsten. Verblijdend is nochtans het feit, dat de bevolking door overvloedige oogsten tot dusver gevrijwaard is voor voedselgebrek en in zooverre beter in staat is gesteld de gevolgen van vermindering der werkgelegenheid te dragen.

Ik weet, dat de Regeering, als zij het hoofd wil bieden aan de crisis, niet tevergeefs een beroep op de natie zal doen. Het is niet de eerste maal, dat ons volk een ernstigen tijd beleeft; de geschiedenis kan menige bladzijde aanwijzen van ten minste zoo diepen ernst en steeds weer heeft de groote zedelijke volkskracht onder Gods hulp de moeilijkheden overwonnen. Ik twijfel niet, of ook thans zal het Nederlandsche volk zijn verleden getrouw zijn.

Ten einde de eenheid van verschillende takken van volksbestaan beter tot haar recht te doen komen, beoogt de Regeering de belangen van den landbouw en van de nijverheid en den handel onder te brengen bij een Departement van Economische Zaken en Arbeid. Daarentegen zullen de afdeelingen voor volksgezondheid en voor werkloosheidsverzekering en arbeidsbemiddeling bij het Departement van Binnenlandsche Zaken worden gevoegd.

De betrekkingen tot andere Mogendheden zijn bij voortduring van den meest vriendschappelijken aard en het stemt tot voldoening, dat het besef van saamhoorigheid der volkeren veld schijnt te winnen. Vurig hoop Ik, dat op de tegen het volgend jaar bijeengeroepen Ontwapeningsconferentie deze geest ook tot uiting moge komen. Tegen de velerlei maatregelen, welke voortgaan het internationaal ruilverkeer te belemmeren, is werkdadige waakzaamheid geboden. Elke ernstige poging om door gemeenschappelijk overleg en in onderling vertrouwen verbetering te brengen in den toestand van economische ontreddering is van Mijne medewerking verzekerd. Ook met het oog op het vergemakkelijken van internationale samenwerking zal Ik er Mij over verheugen, indien de vraagstukken, die tusschen Nederland en België hangende zijn, eerlang op bevredigende wijze kunnen worden geregeld.

Terwijl deze tijd van druk de bindendverklaring der collectieve arbeidsovereenkomsten aan urgentie doet verliezen, versterkt hij de wenschelijkheid eener wettelijke bedrijfsorganisatie.

Ontwerpen zullen U bereiken betreffende een nieuwe Veiligheidswet en inzake wettelijke bescherming der arbeiders in de huisindustrie.

Mede zal U bereiken een ontwerp tot technische herziening van de Ziektewet.

Ten aanzien van Suriname wordt de mogelijkheid overwogen, door mechanisatie van het landbouwbedrijf op daartoe geschikte terreinen verbetering te brengen in den toestand van depressie, waarin het voornaamste bestaansmiddel van het gewest verkeert.

De economische opbloei, welke Curaçao in de laatste jaren heeft ondervonden, moest voor eenigen teruggang plaats maken. De toestand op Aruba is vooralsnog vrijwel stationair gebleven. Van Overheidswege worden maatregelen overwogen om de Bovenwindsche eflanden tot meerdere ontwikkeling te brengen.

Met den wensch, dat God Zijn zegen aan Uwen arbeid moge schenken, verklaar Ik de gewone zitting der Staten-Generaal geopend.