Leden van de Staten-Generaal,

De huidige tijd vraagt om vastberadenheid en bereidheid tot verandering.
De wereldwijde financiële en economische crisis heeft ook Nederland hard geraakt. De snelheid waarmee de gebeurtenissen zich in het achter ons liggende jaar hebben voltrokken, was uitzonderlijk.
Mensen verliezen hun baan, het aantal faillissementen neemt snel toe, jarenlang opgebouwde vermogens slinken en de overheidsfinanciën vertonen onvermijdelijk grote tekorten. De gevolgen zullen nog lang gevoeld worden.
Bovendien hebben ontsporingen in de financiële sector het vertrouwen in instituties en hun bestuurders aangetast.
Door dit alles groeit bij velen de onzekerheid over de toekomst.

Het is de ambitie van de regering onzekerheden om te buigen naar herstel. De noodzakelijke veranderingen bieden perspectief op een economisch en sociaal krachtig Nederland.
Wij hebben elkaar en ons land veel te bieden door in saamhorigheid vast te houden aan de traditie van vrijheid, verantwoordelijk burgerschap en een actieve Europese en internationale opstelling.

In het najaar van 2008 heeft de regering met kracht ingegrepen in de financiële sector teneinde spaartegoeden van burgers en financiering van bedrijven veilig te stellen en instorten van de economie te voorkomen.

Drie miljard euro wordt geïnvesteerd in nieuwbouw en onderhoud van scholen, ziekenhuizen, woningen en infrastructuur en in energiebesparing. Hiermee wil de regering de economie stimuleren.
Eveneens wordt drie miljard euro uitgetrokken voor arbeidsmarkt en bedrijfsleven en voor onderwijs en kennis. Bedrijven worden gesteund met ruimere kredietfaciliteiten en met regelingen voor deeltijdwerkloosheid. Daardoor zullen meer werknemers hun baan behouden.

Tussen 2008 en 2011 wordt ongeveer acht miljard euro extra uitgegeven aan uitkeringen voor werkloosheid en bijstand. De begroting voor 2010 besteedt bijzondere aandacht aan de bestrijding van de jeugdwerkloosheid.

Ook dient de regering vandaag een voorstel in voor een Crisis- en herstelwet, gericht op versnelling van procedures voor infrastructurele projecten. Dit biedt een basis voor meer dynamiek in de economie en daarmee voor meer werkgelegenheid.

In de jaren dat de Nederlandse economie krimpt, worden de overheidsuitgaven niet verlaagd. Al deze en andere maatregelen vangen de gevolgen van de recessie op korte termijn zo veel mogelijk op.
Voor de jaren daarna bevat deze begroting voorstellen die de basis bieden voor herstel van de overheidsfinanciën.

De staatsschuld is fors gestegen en zal niet vanzelf weer verminderen. Het overschot van één procent van het bruto binnenlands product op de begroting van vorig jaar is omgeslagen in een tekort van meer dan zes procent in 2010. De recessie leidt tot aanzienlijk lagere belastingafdrachten door burgers en bedrijven. Zelfs bij een gemiddelde economische groei van twee procent zal de staatsschuld blijven toenemen met ongeveer vijfendertig miljard euro per jaar.

Hoewel de economie volgend jaar weer voorzichtig lijkt te verbeteren, blijven de opgaven waar we voor staan aanzienlijk.
Als de welvaart achteruitgaat en de staatsschuld stijgt, wordt het bovendien moeilijker om de kosten te dragen van een vergrijzende bevolking en van de noodzakelijke overgang naar een economie waarin voluit recht wordt gedaan aan de eisen die een goed klimaat- en milieubeleid ons stelt.
Bij ongewijzigd beleid zullen ernstige en onwenselijke gevolgen optreden voor de hoogte van belastingen en sociale premies, voor de werkgelegenheid en voor de betaalbaarheid van voorzieningen als zorg, onderwijs en pensioenen.

De regering acht het niet verantwoord deze rekeningen door te schuiven naar de jonge en toekomstige generaties. Jongeren dreigen nu geen werk te vinden, straks tijdens hun werkzame leven ook de lasten van een vergrijsde bevolking te moeten dragen, en daarna niet meer te kunnen rekenen op goede collectieve voorzieningen. Dit mogen wij niet laten gebeuren!
In dit licht heeft de regering al eerder haar voornemens ontvouwd om, rekening houdend met zware beroepen, de AOW-leeftijd te verhogen naar 67 jaar, de kosten van de zorg te beheersen en eigenaren van huizen met een waarde boven 1 miljoen euro zwaarder te belasten.

Voor het eind van dit jaar zal een voorstel van een Wet tekortreductie Rijk en medeoverheden bij u worden ingediend, waarvan de regering hoopt dat deze op 1 januari 2011 in werking kan treden. De wet verplicht het saldo tussen uitgaven en inkomsten jaarlijks te verbeteren.

De regering zal het komende halfjaar fundamentele heroverwegingen voorbereiden op een twintigtal brede terreinen in de collectieve sector.
De Voorjaarsnota 2010 biedt de eerste gelegenheid om tot maatregelen te komen.
Om bij te dragen aan het noodzakelijke herstel van de overheidsfinanciën zal onderzocht worden waar met twintig procent besparing maatschappelijke doelen kunnen worden gerealiseerd.
Dit moet zicht geven op financieel verantwoorde mogelijkheden om publieke diensten voor burgers effectiever uit te voeren, beleid beter af te stemmen op problemen in de samenleving en verantwoordelijkheden tussen overheden en burgers anders en beter vorm te geven.
De heroverwegingen moeten er ook toe leiden dat onderwijs, kennis, innovatie en ondernemerschap doelgerichter worden ingezet om economische groei te bevorderen. Daarnaast zal duidelijk gemaakt worden hoe belangrijke sectoren van het Nederlandse bedrijfsleven, zoals waterbeheer en energie, landbouw en visserij, klimaat en milieu, daaraan kunnen bijdragen.
De heroverwegingen hebben tot doel fundamentele keuzes te maken met het oog op een economisch en sociaal krachtig Nederland.

Het matigen van de loonontwikkeling draagt bij aan meer werkgelegenheid en aan een eerlijke verdeling van de lasten van de economische recessie tussen werkenden en niet-werkenden, tussen de collectieve sector en de marktsector, tussen hogere en lagere inkomens en tussen jong en oud.
De regering roept sociale partners op tot een verantwoorde loonontwikkeling. Indien dit niet gebeurt, zal de regering haar eigen verantwoordelijkheid nemen.

De economische recessie heeft ook morele tekortkomingen blootgelegd in het functioneren van markt en maatschappij. De regering heeft gebreken in de financiële sector binnen en buiten Nederland benoemd en vertaald naar voorstellen voor striktere normering en beter toezicht.
Bindende afspraken worden gemaakt over begrenzing van te hoge beloningen en bonussen.

In deze moeilijke tijd acht de regering het van belang te blijven werken aan een samenleving waarin mensen zich met elkaar verbonden weten, in vrijheid elkaar respecteren en samen verantwoordelijkheid dragen.
Goede opvoeding en goed onderwijs liggen ten grondslag aan verantwoordelijk burgerschap.
De afgelopen twee jaar heeft de regering maatregelen genomen ter bevordering van sociale samenhang, veiligheid, stabiliteit en respect.
Een vasthoudende aanpak over een reeks van jaren is nodig om tot resultaten te komen. Daarom zal de regering bijzondere aandacht blijven schenken aan jeugd en jongeren, aan inburgering en aan kwetsbare wijken in grote steden.

Gebrek aan integratie van sommige groepen in de samenleving, onfatsoenlijk en respectloos handelen van velen in de openbare ruimte en crimineel gedrag van groepen jongeren blijken hardnekkig en veroorzaken veel maatschappelijk ongenoegen.
De regering treedt daarom niet alleen consequent op tegen plegers van delicten maar pakt ook oorzaken van problematisch gedrag aan. De samenwerking van justitie, politie, gemeenten, reclassering en jeugdzorg is daarvoor essentieel.

De regering zal de maatschappelijke weerbaarheid in ons land bevorderen door meer ruimte te geven aan burgers en organisaties en goed met hen samen te werken. Ook met medeoverheden en de publieke sector is goede samenwerking geboden. Vertrouwen in maatschappelijke organisaties, democratie en rechtsstaat is daarbij van onmisbaar belang.

Een economisch en sociaal krachtig Nederland vereist samenwerking in Europa en een internationale oriëntatie.
Nederland heeft veel te winnen bij een duurzame en open wereldeconomie. Ruim zestig procent van onze werkgelegenheid hangt daar rechtstreeks van af. Nederland zet zich in voor vrije en eerlijke wereldhandel en beter toezicht op de internationale financiële sector.
De recessie verzwaart de opgaven waar alle landen samen voor staan om armoede te bestrijden en klimaatverandering aan te pakken. Niettemin zal ons land zich blijven inspannen voor samenwerking met de armste landen en met landen met opkomende economieën, en ook voor drastische verlaging van de uitstoot van schadelijke stoffen.
De Algemene Vergadering van de Verenigde Naties, de G20-bijeenkomst in Pittsburgh en de klimaatconferentie in Kopenhagen bieden hiertoe nog dit jaar gelegenheid.

Nederland heeft de wereld veel te bieden. Wij zetten ons in voor vrede en veiligheid. Ons land maakt zich sterk voor mensenrechten, vrijheid, democratie en rechtsorde. Deze waarden vinden in Europa hun oorsprong. Juist nu is en blijft Europese samenwerking essentieel. De regering ziet uit naar de inwerkingtreding van het Verdrag van Lissabon.
Bij vredes- en veiligheidsmissies zal ons land zijn internationale verantwoordelijkheid blijven nemen. De regering heeft grote waardering voor de militairen die deze zware taken uitvoeren, zoals in Afghanistan. Wij denken met respect aan degenen die hierbij het leven hebben gelaten of gewond zijn geraakt.

De regering zal zich ook in Koninkrijksverband blijven inzetten voor gezonde overheidsfinanciën en goede publieke voorzieningen. Nieuwe staatkundige verhoudingen binnen het Koninkrijk moeten daaraan bijdragen. In het belang van de burgers zullen alle betrokkenen zich moeten inspannen om het komend jaar de nieuwe regelingen tot stand te brengen.

Leden van de Staten-Generaal,
Ons land staat voor een uitzonderlijke, maar geenszins onmogelijke opgave.
Met vastberadenheid en met de bereidheid tot verandering kunnen wij de kansen benutten voor een economisch en sociaal krachtig Nederland. De regering doet daartoe een beroep op alle Nederlanders en een ieder die in Nederland woont. Er rust een verantwoordelijkheid op ons allen, jong en oud, burgers en bestuurders, werknemers en werkgevers. De regering spreekt de hoop uit dat iedereen zich daarvan bewust is en ernaar wil handelen.
Op u, leden van de Staten-Generaal, rust de zware verantwoordelijkheid om, samen met de regering, initiatief te nemen. U mag zich daarin gesteund weten door het besef dat velen u wijsheid toewensen en met mij om kracht en Gods zegen voor u bidden.

Leden van de Staten-Generaal,

Nederland kan zelfbewust en met vertrouwen inspelen op de hoge eisen die momenteel aan ons worden gesteld. Wereldwijd zijn er ontwikkelingen waarover mensen zich zorgen maken. Vrede en veiligheid staan op veel plaatsen onder druk. Duurzame economische groei is niet vanzelfsprekend. In eigen land vraagt de kwaliteit van de dagelijkse leefomgeving extra inzet. Ook zijn inspanningen nodig om onderling respect te versterken.

De regering wil met alle burgers samen bouwen aan een land dat vertrouwen heeft in zichzelf en de blik gericht houdt op de toekomst. Centraal in de begrotingsvoorstellen voor 2009 staan een intensieve internationale samenwerking, optimale kansen voor duurzame economische groei en een leefomgeving die mensen houvast en vertrouwen biedt.

Vrede en veiligheid vragen voortdurend aandacht. Wij leveren van oudsher bijdragen aan vredesmissies en ontwikkelingssamenwerking. Als internationaal georiënteerd land stelt Nederland zich verantwoordelijk en constructief op. Ook nu zet ons land zijn inspanningen op het gebied van internationale rechtsorde, mensenrechten, ontwikkelingssamenwerking en crisisbeheersing onverminderd voort. Om de veiligheidstaken goed te kunnen uitvoeren wordt geïnvesteerd in materieel en personeel.

De aanwezigheid van Nederlandse militairen in Afghanistan en andere conflictgebieden bevestigt dat onze solidariteit de landsgrenzen overstijgt. Voor de zware taak die zij vaak met gevaar voor eigen leven vervullen, verdienen zij niet-aflatende waardering. Wij denken aan hen die vielen en aan hun nabestaanden.

Fragiele staten hebben grote moeite de millenniumontwikkelingsdoelen te halen. Juist daarom investeert de regering extra in deze landen. Ook wil zij de vrijheid van meningsuiting, de mediadiversiteit en de vrijheid van godsdienst in de wereld bevorderen. Er worden daarom meer middelen toegevoegd aan het mensenrechtenfonds.

De Europese Unie heeft vrijheid en veiligheid gebracht in ons deel van de wereld. De regering zal zich blijvend inzetten voor een hechte Europese samenwerking. Het is verheugend dat u, Staten-Generaal, het Verdrag van Lissabon heeft goedgekeurd. De regering hoopt dat de lidstaten van de Unie in 2009 vervolg geven aan de ratificatie.

Samenwerking in Europees verband is eveneens cruciaal bij het realiseren van duurzame economische groei. De begroting van de EU dient daar in toenemende mate op te worden gericht.

Duurzame economische groei spreekt niet vanzelf. De wereldeconomie kampt met tegenslagen. Overal neemt de vraag naar voedsel en energie toe en stijgen de prijzen. De crisis op de financiële markten vertraagt ook in ons land de groei.

Dankzij de inspanningen van de afgelopen jaren staat de Nederlandse economie er relatief goed voor. De werkloosheid is laag. Sinds het jaar 2000 is de koopkracht per huishouden gemiddeld met twaalf procent gestegen. Ons pensioenstelsel en andere sociale voorzieningen zijn solide. Alertheid blijft echter geboden.

De regering wil deze fundamenten verder verstevigen door verbetering van de concurrentiepositie, beperking van de inflatie en vergroting van de arbeidsparticipatie. De btw wordt daarom niet verhoogd. Dit maakt een verantwoorde loonkostenontwikkeling en verlaging van de werknemerspremies op arbeid mogelijk. Zo kunnen in 2009 de lasten voor burgers en bedrijven dalen.

Ook voor volgend jaar streeft de regering naar een overschot op de begroting. Dit biedt ruimte om de kwaliteit van de zorg en de financiering van de AOW op lange termijn veilig te stellen. Voor een blijvend hoog niveau van collectieve voorzieningen is dit echter niet voldoende. Daarvoor is noodzakelijk dat meer mensen aan de slag gaan. Wie kan, moet meedoen.

Er zijn personeelstekorten in de zorg, in het onderwijs en in andere sectoren. Ook daarom is er de regering veel aan gelegen de arbeidsparticipatie te verhogen. Kinderopvang blijft aantrekkelijk voor ouders die betaalde arbeid verrichten. Voor mensen met een uitkering wordt werken financieel aantrekkelijker gemaakt. Werkgevers krijgen een subsidie als ze langdurig werklozen in dienst nemen. Voor jongeren tot 27 jaar komt er in plaats van een bijstandsuitkering een passend leer- en werkaanbod. De regeling voor jongeren met een beperking wordt aangepast, waardoor zij eerder naar werk worden begeleid. Werknemers krijgen een bonus als ze na hun 62e jaar actief blijven op de arbeidsmarkt. Voor mensen met een deeltijdbaan gaat het extra lonen om meer uren te werken. Hoogopgeleide buitenlandse werknemers kunnen makkelijker in ons land aan de slag.

Het bedrijfsleven en de financiële sector zijn essentieel voor een krachtige economie. De regering maakt meer ruimte voor ondernemerschap. De belastingvrijstelling voor winst in het midden- en kleinbedrijf wordt verruimd. Het tarief in de onderste schijf van de vennootschapsbelasting gaat omlaag. Het schrappen van de eerstedagmelding is een van de maatregelen waardoor de administratieve lasten voor ondernemers verminderen. Het aanvragen van vergunningen wordt vereenvoudigd. Ook zal de regering gedurende vijf jaar aan kansrijke bedrijven ondersteuning bieden bij hun verdere groei.

Economische ontwikkeling is niet mogelijk zonder een adequate infrastructuur. De regering wil de capaciteit van wegen en spoorlijnen vergroten. Bouwprojecten die daarop gericht zijn, moeten sneller worden uitgevoerd. De regering zal een voorstel voor een nieuwe Spoedwet wegverbreding bij de Kamer indienen. Ook zullen de lasten eerlijker over de weggebruikers worden verdeeld. In de toekomst wordt het bezit van een auto minder belast en het gebruik juist meer. Volgend jaar zet de regering de eerste stap op weg naar dit systeem. De belasting bij aanschaf wordt verlaagd; de motorrijtuigenbelasting verhoogd. Hoe schoner de auto, des te goedkoper autobezitters uit zijn. Om reizen per trein aantrekkelijker te maken, komen er nieuwe stations bij en gaan er meer treinen rijden.

Nederland is nu goed beschermd tegen het water. Maar de verwachte stijging van de zeespiegel maakt een forse meerjarige inspanning noodzakelijk. Wij willen dat ook onze achterkleinkinderen veilig in Nederland kunnen leven. De regering komt volgend jaar met een voorstel voor een Deltawet die het fundament hiervoor zal leggen. Versterking van de economische structuur dient hand in hand te gaan met de zorg voor natuur en milieu. Onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen moet aanzienlijk afnemen. Daarom bevordert de regering het gebruik van aardwarmte en van zonne- en windenergie. Eenvoudiger procedures zullen ook de aanleg van windmolenparken in de Noordzee versnellen. Er komt een subsidieregeling voor de aanschaf van warmtepompen en zonneboilers. Over drie jaar zal een half miljoen woningen energiezuiniger zijn gemaakt.

De Nederlandse land- en tuinbouw zijn zeer innovatief. Dit biedt kansen om deze sectoren duurzaam te ontwikkelen. De regering zal de glastuinbouw stimuleren om netto energieleverancier te worden. De visserij verdient een stabiele toekomst.

Aan hun dagelijkse leefomgeving ontlenen mensen houvast en vertrouwen. De begroting voor 2009 bevat samenhangende voorstellen die de kwaliteit van de leefomgeving verbeteren. Burgers willen in een veilige en leefbare buurt wonen met goede scholen voor hun kinderen. Zij wensen ruimte voor ontspanning en sport, voor jong en oud. Zij verwachten menswaardige zorg en verzorging. Zij verlangen een overheid die betrouwbaar en duidelijk is. Samenwerking met burgers, gemeenten en woningbouwcorporaties is daarom nodig.

Respect, veiligheid en vertrouwen zijn kernwaarden in onze rechtsstaat. Tegen het schenden van normen moet opgetreden worden. Om recidive te voorkomen is goed begeleide terugkeer in de samenleving essentieel.

Criminele verslaafden worden sneller met drang naar hulp begeleid. Agressief of intimiderend gedrag op straat is onacceptabel. Diegenen die ernstige overlast geven, zullen effectief worden aangepakt met een gebiedsverbod. Tegen mensen die agenten, ambulancepersoneel en andere dienaren van de publieke zaak bedreigen, wordt stevig opgetreden.

Duidelijkheid over wat wel en wat niet toelaatbaar is, versterkt vertrouwen tussen burgers onderling en vertrouwen in de overheid. Toezichthouders in buurten en wijken en op straten en pleinen vergroten het gevoel van veiligheid. In 2009 komen er 125 wijkagenten bij. Gemeenten krijgen de mogelijkheid bepaalde overtredingen direct te beboeten. Burgers kunnen ook zelf bijdragen aan een veilige leefomgeving. De regering zet zich onverminderd in voor een grotere rol van vrijwilligers bij brandweer en politie. Het vergroten van zelfredzaamheid van burgers en bedrijven bij crises en rampen krijgt bijzondere aandacht.

Met de meeste jongeren in Nederland gaat het goed. Maar er zijn ook kinderen die in de knel zitten. De regering wil aan hen betere kansen geven. Daarnaast werken justitie, politie en jeugdzorg nauw samen om ongewenst gedrag van jonge kinderen tijdig te corrigeren. Er komt ook hier meer aandacht voor preventie. Ouders worden aangesproken op het gedrag van hun kinderen. Om sneller passende hulp te verlenen, wordt de Verwijsindex Risicojongeren geïntroduceerd. Ook de oprichting van Centra voor Jeugd en Gezin en Veiligheidshuizen draagt hieraan bij.

Scholing en onderwijs verhogen de kansen van mensen. De regering werkt hard aan verbetering van het onderwijs. In het bijzonder wil zij de basisvaardigheden in taal en rekenen vergroten en het aantal zwakke scholen terugdringen. Ook de aanpak van schooluitval blijft een prioriteit. Voor vmbo-leerlingen die vooral ambachtelijke gaven hebben, komen er speciale vakscholen. Het onderwijs is zo goed als de leraar voor de klas. Om de positie van leraren te versterken, krijgen zij meer scholingsmogelijkheden en een betere beloning. De regering wil een bloeiende kunst en cultuur stimuleren en alle jongeren vroeg daarmee in aanraking brengen. Kinderen tot 12 jaar krijgen in 2009 vrije toegang tot musea. Jongeren tot 18 jaar kunnen met een cultuurkaart kennismaken met de inspirerende rijkdom van ons land.

Goede gezondheid en sportbeoefening hangen nauw samen. De regering investeert daarom extra in de mogelijkheden van sport voor de jeugd en voor mensen met een handicap. Om talentvolle sporters beter te ondersteunen, komen er Centra voor Topsport en Onderwijs. Het Olympisch Plan 2028 kan bij dit alles een bron van inspiratie zijn die zowel de breedtesport als het topsportklimaat versterkt. De levenskwaliteit van burgers wordt verhoogd door goede en toegankelijke zorg.

De regering wil de zorg zo organiseren dat mensen met een chronische aandoening deze dicht bij huis ontvangen. Patiënten krijgen meer inzicht in de kwaliteit die geboden wordt. Invoering van het elektronisch patiëntendossier vermindert het aantal medische fouten. Vrijere prijsvorming en innovatie zijn nodig om wachtlijsten in te korten en de zorg goed en betaalbaar te houden. De regering zet in 2009 verdere stappen in deze richting. Mensen die vanwege ziekte of ouderdom ernstige beperkingen ondervinden, krijgen meer keuzevrijheid bij de langdurige hulp die zij nodig hebben. Noodzakelijke zorg kan ook thuis geboden worden, waardoor ouderen langer in hun vertrouwde omgeving kunnen blijven wonen.

Kracht ontleent ons land aan de democratische rechtsstaat die burgers bescherming en houvast biedt. Gelijkwaardigheid, vrijheid, solidariteit, democratie en de principes van de rechtsstaat verdedigen wij in binnen- en buitenland. Samen dragen wij daar verantwoordelijkheid voor. De regering verleent steun aan de oprichting van een Huis van de Democratie en Rechtsstaat. Er komt een code voor ‘goed besturen’, waarin helder staat wat burgers van overheden kunnen verwachten. Verder zal een staatscommissie ingesteld worden die onder meer zal bezien welke mogelijkheden er zijn om de Grondwet beter toegankelijk te maken. Er komt een Handvest verantwoordelijk burgerschap. Alle inwoners van ons land dienen doordrongen te blijven van de democratische waarden en verantwoordelijkheden die het fundament vormen van de Nederlandse samenleving.

Goede taalbeheersing is een basisvoorwaarde om in onze maatschappij te kunnen meedoen. De regering vergroot de mogelijkheden voor het werven van taalcoaches. De inzet van autochtone Nederlanders om migranten te helpen bij het leren van de Nederlandse taal is van onschatbare waarde.

In de verhoudingen binnen ons Koninkrijk staan democratische beginselen als die van rechtszekerheid, deugdelijkheid van bestuur en wederzijds respect ook voorop. De regering hoopt in december met de lands- en eilandsbesturen een belangrijke stap te zetten naar de uitvoering van de afspraken over de staatkundige veranderingen van de Nederlandse Antillen. Bonaire, Sint-Eustatius en Saba gaan als openbaar lichaam deel uitmaken van Nederland. Deze statuswijziging is in voorbereiding.

Leden van de Staten-Generaal,

Met de maatregelen die de regering zich voorneemt voor 2009 wil zij het zelfbewustzijn van ons land vergroten en de fundamenten van onze economie en onze samenleving versterken. De regering beseft dat zij dit niet alleen kan. Eenieder zal daaraan vanuit eigen verantwoordelijkheid een bijdrage moeten leveren. We hebben de inzet van allen – burgers, werkgevers, werknemers, overheden en onze Europese en internationale partners – nodig. Alleen samen kunnen we werken aan een goede toekomst. Samen maken we Nederland sterker.

Op u, leden van de Staten-Generaal, rust hierbij een grote verantwoordelijkheid. De regering ziet uit naar een goede samenwerking. U mag zich in uw taak gesteund weten door het besef dat velen u wijsheid toewensen en met mij om kracht en Gods zegen voor u bidden.

Leden van de Staten-Generaal,

Ons land heeft veel dat hoop geeft en vertrouwen.
De economische vooruitzichten zijn gunstig.
Ondernemers en consumenten zijn optimistisch. Jongeren vinden snel een baan.
Ook buiten de economie zijn er hoopvolle ontwikkelingen.

Steeds meer mensen willen zich inzetten voor elkaar en voor een betere leefomgeving.
Juist nu zijn er goede mogelijkheden om maatregelen te nemen die ons land sterker maken. Het is nodig die mogelijkheden ten volle te benutten.

Ons land staat voor aanzienlijke opgaven.

We weten dat de gemiddelde leeftijd van onze bevolking stijgt. Bedrijven en publieke sectoren als de zorg en het onderwijs krijgen te maken met een tekort aan menskracht. Dat stelt ons voor de vraag hoe in de toekomst ons welzijn en onze welvaart veilig te stellen.

Ook zal de groei van de economie op een duurzamer manier moeten worden gerealiseerd.
Te veel mensen voelen zich onveilig.

Het voorkomen en bestrijden van terrorisme, criminaliteit en geweld blijven volop aandacht vragen.

De Nederlandse samenleving verandert snel en de bevolking wordt meer pluriform. Mensen voelen zich soms onzeker en zoeken naar houvast en geborgenheid.
Die gevoelens kunnen diep ingrijpen.

Daarom is extra inspanning nodig om de samenhang in ons land te vergroten en verdraagzaamheid en onderling respect te versterken.

Veranderingen kunnen een bron van kracht zijn.
In het verleden heeft vernieuwing ons vooruitgang gebracht. Juist ons vermogen tot veranderen en vernieuwen geeft ons de dynamiek die onmisbaar is om in te spelen op de uitdagingen van de toekomst.
De regering levert met haar begroting voor 2008 daaraan een bijdrage.
De begroting voor volgend jaar laat een overschot zien. De regering verwacht dat dit ook in de jaren na 2008 het geval zal zijn. Zo sparen we voor de toekomst.

Om een schonere en zuinigere economie te bevorderen, verhoogt de regering de belastingen op consumptie en op activiteiten die onvriendelijk zijn voor het milieu. De opbrengsten wil de regering gebruiken om de lasten op arbeid te verlagen.

Dat helpt meer mensen aan het werk. Al deze maatregelen samen betekenen dat voor velen de koopkracht in 2008 niet zal stijgen. Zij die een lager inkomen hebben, worden zo veel mogelijk ontzien.

Van de hogere inkomens wordt een grotere bijdrage gevraagd.

De regering verwacht dat over het geheel van de komende jaren haar beleid de lasten voor burgers en bedrijven niet zal doen stijgen en dat de koopkracht zal toenemen.

In de begroting voor 2008 worden extra uitgaven van bijna drie miljard euro voorzien. Deze intensiveringen zijn gebaseerd op het beleidsprogramma dat de regering voor de komende vier jaar heeft opgesteld.

Dit beleid steunt op zes pijlers waarvoor in het beleidsprogramma concrete doelstellingen, programma’s en projecten zijn aangegeven.
Jaarlijks vult de regering de daarbij behorende maatregelen in, te beginnen met de begroting die zij vandaag indient.

De eerste pijler is een actieve internationale rol. Nederland wil een relevante en constructieve partner blijven in de wereld en in Europa.
Daar waar Nederland zich inzet voor vredesoperaties, vervult onze krijgsmacht een verantwoordelijke taak.
De regering zal nadere voorstellen indienen over onze bijdrage aan de internationale missie in Afghanistan.
Nederlandse militairen doen hun zware werk met moed en volharding. Wij allen delen het leed van hen die een dierbare in een missie hebben verloren.

Militaire middelen alleen zijn niet genoeg om mensen in conflictgebieden een betere toekomst te geven. Het beleid van de regering combineert militaire inzet met diplomatie en met ontwikkelingssamenwerking.
Op vele plaatsen in de wereld worden de rechten van de mens niet geëerbiedigd. Nederland zal zijn lidmaatschap van de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties benutten om de bescherming van deze rechten te bevorderen.
Ons land blijft zich inzetten in de strijd tegen armoede.

Met burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties werkt de regering aan de verwezenlijking van de Millenniumdoelstellingen.

Extra geld wordt uitgetrokken om het gebruik van duurzame energie in ontwikkelingslanden te bevorderen. De regering verwelkomt de wijzigingen van de Europese Verdragen die de Europese Raad enkele maanden geleden in Brussel is overeengekomen. Deze wijzigingen maken de Europese Unie sterker, democratischer en transparanter.

Nationale parlementen krijgen een sterkere rol. Naar verwachting zullen dit jaar de gewijzigde verdragen door de lidstaten worden ondertekend, waarna de regering deze ter goedkeuring zal voorleggen aan beide Kamers der Staten-Generaal.

De tweede pijler van het beleid is een ondernemende en innovatieve economie.

De groei van onze economie is niet vanzelfsprekend.

Kennis, innovatie en ondernemerschap zijn de bouwstenen voor een ambitieuze toekomst. Het zijn ondernemers in kleine en grote bedrijven die werkgelegenheid en groei creëren. De regering maakt het starten en opbouwen van een bedrijf gemakkelijker door de administratieve lasten verder terug te dringen.

Beginnende en groeiende ondernemers kunnen een steun in de rug krijgen met kredieten. Ondernemers in de land- en tuinbouw die innovatiever gaan werken, kunnen rekenen op een garantievoorziening. De regering zal voorstellen doen om al deze regelingen toegankelijker te maken.

Innovatie is een belangrijke voorwaarde voor het behoud van onze welvaart. Daarom starten in 2008 drie innovatieprogramma’s op gebieden die een grote maatschappelijke betekenis hebben: energie, water en zorg.

Om Nederland aantrekkelijk te houden voor internationale bedrijven en voor grensverleggend onderzoek, maakt de regering het eenvoudiger voor talentvolle buitenlanders om in ons land te komen werken of studeren. Aan de universiteiten krijgen de beste wetenschappers voorrang bij de verdeling van onderzoeksgeld.

Een ondernemend land heeft goede verbindingen nodig. In 2008 komen tien projecten gereed die het aantal files op de weg beogen te verminderen. De regering begint komend jaar met voorbereidingen om het gebruik van de auto meer te belasten en het bezit minder. Komend najaar presenteert zij een plan om het gebruik van openbaar vervoer verder te stimuleren. Er komen nieuwe proeven met gratis openbaar vervoer.

Een duurzame leefomgeving is de derde pijler onder het beleid. De regering stelt als doel dat de Nederlandse energiehuishouding in 2020 tot de schoonste en zuinigste van Europa behoort. Om dat te bereiken biedt de regering u vandaag een programma aan met concrete maatregelen. Centraal daarin staan onder meer: energiebesparing, de toepassing van vernieuwende energietechnieken en de verdere ontwikkeling van wind- en zonne-energie.

Een duurzaam Nederland is ook: een Nederland met mooie natuur, een vitaal platteland en een bevolking die leeft met het water. De regering zal beperkingen stellen aan het bouwen in de open ruimte om daarmee het landschap te verbeteren. Zij bepaalt komend jaar met de provincies en gemeenten een nationale strategie waarmee Nederland het hoofd kan bieden aan de stijging van de zeespiegel als gevolg van de verandering van het klimaat.

De vierde pijler onder het regeringsbeleid is sociale samenhang. Ieder mens telt mee en ieder mens is nodig. De regering heeft afspraken gemaakt met organisaties van werkgevers en van werknemers om in bedrijven tweehonderdduizend langdurig werklozen aan een baan te helpen.

In dat verband zal zij voorstellen doen om scholing, tijdelijke arbeid en de beëindiging van de arbeidsovereenkomst in onderlinge samenhang te regelen. Ook ondersteunt de regering de participatie met lagere lasten en met de invoering van de leer-werkplicht voor jongeren tot 27 jaar. Voor leerlingen in het voortgezet onderwijs wordt een maatschappelijke stage ingevoerd.

Mensen die zich inzetten voor anderen en actief willen zijn in hun omgeving, worden door de regering ondersteund met investeringen in organisaties van vrijwilligers en mantelzorgers. De regering wil de betaalbaarheid en de kwaliteit van de zorg voor iedereen zeker stellen. Daartoe dient de doelmatigheid te worden bevorderd De regering stelt voor de no-claim in de zorgverzekering in 2008 af te schaffen. Hier komt een eigen risico voor in de plaats. Verder zal de regering bijzondere aandacht geven aan de kwaliteit van de zorg, met name in verpleeg- en verzorgingstehuizen. Het basispakket van de zorgverzekering wordt volgend jaar uitgebreid.

Een gezonde levensstijl is van groot belang. Daarom zal de regering de sport en sportverenigingen een financiële impuls geven. Sociale samenhang krijgt in belangrijke mate gestalte in gezin, school en buurt. Met gemeenten wil de regering de totstandkoming bevorderen van Centra voor Jeugd en Gezin. Deze zijn voor alle ouders met opvoedingsproblemen bereikbaar. Gezinnen met lagere inkomens en grotere gezinnen wil de regering meer steun bieden door naast de kinderbijslag in 2008 een kindgebonden budget in te voeren dat inkomensafhankelijk zal zijn.

De school is de springplank naar succes in het leven. De komende jaren moet het onderwijs beter worden en het beroep van leraar aantrekkelijker. In overleg met de vakmensen in het onderwijs zullen maatregelen genomen worden om taal- en rekenlessen te verbeteren. De regering streeft naar afspraken met woningbouwcorporaties en gemeenten om extra te investeren in veertig wijken met veel problemen. Het doel is niet alleen een mooiere wijk te maken, maar de mensen die er wonen betere kansen te geven om ook volop mee te doen in de samenleving.

De kwaliteit van de inburgering kan en moet omhoog. Bovendien is het nodig meer mensen te bereiken. Hiertoe heeft de regering bij u een Deltaplan Inburgering ingediend. Veiligheid en respect zijn de vijfde pijler van het beleid. Zij vormen een voorwaarde voor vertrouwen tussen mensen.

De regering heeft met de regionale politiekorpsen afspraken gemaakt over het vergroten van veiligheid in de wijken en de bestrijding van jeugdcriminaliteit en geweld. Veel agressie komt voort uit alcoholmisbruik. De regering neemt maatregelen om overmatig drinken onder jongeren tegen te gaan. Ook komen er campussen voor jongeren die ontsporen als zij geen stevige begeleiding krijgen.

Het bestrijden van criminaliteit via internet en van fraude krijgt in 2008 meer aandacht. De modernisering van het gevangeniswezen wordt vanaf volgend jaar stapsgewijs ingevoerd. Met een op de persoon gerichte benadering wil de regering verhinderen dat mensen keer op keer in de fout gaan.

De zesde pijler is een slagvaardige en dienstbare overheid die bondgenoot is van burgers. De regering werkt aan een vernieuwing van de rijksdienst. Het programma daarvoor zal zij u binnenkort aanbieden. Met gemeenten en provincies heeft de regering afspraken gemaakt over een goede taakverdeling bij de dienstverlening.

De tien grootste knelpunten die burgers ervaren, worden in 2008 het eerst aangepakt. Zo is straks voor minder activiteiten een vergunning nodig en worden wachttijden teruggebracht, onder meer door een beter gebruik van internet.

Om een basis te leggen voor nieuwe verhoudingen tussen overheid, semi-publieke instellingen en burgers zal de regering een voorstel van wet indienen om de rechtsvorm ‘maatschappelijke onderneming’ in te voeren.

Kunst en cultuur worden voor een breed publiek bereikbaar. Het nieuwe programmafonds Cultuurparticipatie zal dit ondersteunen. Op deze zes pijlers is het beleid van de regering gebaseerd. Samen geven ze perspectief op groei, duurzaamheid, respect en solidariteit. Zo kunnen we in de toekomst blijven inspelen op veranderingen en kunnen we dat wat ons dierbaar is bewaren en versterken.

Binnen het Koninkrijk voltrekt zich eveneens een proces van verandering. De staatkundige verhoudingen worden herzien. De afgesproken wijzigingen worden volgend jaar neergelegd in voorstellen voor rijksregelgeving. Het is verheugend dat alle eilandgebieden van de Nederlandse Antillen zich bij dit proces hebben aangesloten. Hoe belangrijk het beleid van de overheid ook is, een samenleving wordt gevormd door burgers.

De regering wil met alle inwoners werken aan een Nederland waarin iedereen zich veilig, vertrouwd en met elkaar verbonden kan voelen. Onderling respect tussen mensen en eerbiediging van de Nederlandse rechtsorde zijn daarvoor noodzakelijke voorwaarden.

Onze Grondwet gaat uit van gelijkheid voor de wet van alle burgers, van vrijheid van godsdienst of levensovertuiging en van vrijheid van meningsuiting. Deze rechten vragen van ons allemaal verantwoordelijkheid en verdraagzaamheid.

Onze kracht ligt in samen werken en samen leven.

Leden van de Staten-Generaal, U vertegenwoordigt de grote en rijke verscheidenheid die ons land kent. Op u rust een grote verantwoordelijkheid. De regering verheugt zich op een goede samenwerking. U mag zich in uw taak gesteund weten door het besef dat velen u wijsheid toewensen en met mij om kracht en Gods zegen voor u bidden.

Leden van de Staten-Generaal,

Dit jaar vindt uw Verenigde Vergadering plaats in een nieuw ingerichte Ridderzaal.
Deze historische ruimte is een symbool van onze democratische rechtsstaat.
Op 22 november zullen de verkiezingen voor een nieuwe Tweede Kamer worden gehouden. De regering is zich ervan bewust dat dit zorgvuldigheid vereist bij het indienen van de begroting voor 2007. Evenzeer is zij verantwoordelijk voor een begroting die een solide brug slaat naar de komende jaren.

Als sterk, welvarend en vrij land hebben wij een belangrijke internationale verantwoordelijkheid. Conflicten en noden in de wereld vergen een actieve opstelling van Nederland. Samen met andere landen zijn wij drager van de internationale rechtsorde. In Afghanistan, Soedan, Bosnië, Irak, Congo en elders staan Nederlandse mannen en vrouwen op de bres voor orde, veiligheid en wederopbouw.
De Nederlandse militairen zijn goed op hun taak voorbereid en vervullen die in een gevaarlijke omgeving met volle inzet en overtuiging. Zij weten zich door ons gesteund. Onze gedachten gaan uit naar hen die een dierbare in deze missies hebben verloren.
Het lot van de wereld is óns lot. Wij blijven strijden tegen armoede en ziekte en voor een beter milieu. Nederland draagt eraan bij dat meer mensen in ontwikkelingslanden de beschikking krijgen over schoon water, duurzame energie, medicijnen en goed onderwijs. Burgers, bedrijven en organisaties tonen zich bij deze taken steeds meer betrokken.

Ons land wil een positieve rol vervullen in de wereld, door nauw met anderen samen te werken. Juist in een tijd van spanningen, in de schaduw van terreurdreiging, is het van belang met daden te laten zien dat er alternatieven zijn voor geweld en onrecht. Nederland wil een land zijn dat creatief meezoekt naar nieuwe oplossingen.
Ook de Europese Unie biedt een kader om problemen op te lossen en geschillen te beslechten. In de Unie geeft de regering haar volle aandacht aan vragen die het dagelijks leven van mensen raken. Voor onze veiligheid, onze welvaart, de bescherming van het milieu en de energievoorziening op de langere termijn hebben wij elkaar als Europeanen nodig. Daaraan werken krijgt prioriteit boven discussies over de inrichting van de Europese Unie.

Bij het overleg over de toekomstige verhoudingen binnen het Koninkrijk staan we voor een gezamenlijke opgave. Dit vergt een grote inzet van ons allen. De regering spant zich ervoor in dat deze besprekingen tot vruchtbare resultaten zullen leiden. Ikzelf verheug mij er bijzonder op binnenkort de Caraïbische delen van het Koninkrijk te mogen bezoeken.

Nederland is een land dat verantwoordelijkheid neemt in de wereld.
Verantwoordelijkheid is er ook dicht bij huis, in de zorg en aandacht voor elkaar. De regering wil bevorderen dat alle mensen in Nederland zich kunnen ontplooien en kunnen meedoen in en bijdragen aan de samenleving. Ieders kwaliteiten moeten tot ontwikkeling kunnen komen. Onderwijs dat inspireert is daarvoor een eerste vereiste.
Speciale aandacht geeft de regering aan de uitbreiding van stagemogelijkheden en combinaties van leren en werken. Mensen die in het onderwijs werken, hebben meer ruimte nodig om beter te kunnen inspelen op de behoeften van leerlingen. Daartoe zullen de administratieve lasten voor scholen volgend jaar met meer dan een kwart zijn teruggebracht. Scholen die goed functioneren, krijgen te maken met minder inspectietoezicht.
Een groot probleem is dat veel jongeren hun school niet afmaken. Een groeiende groep kinderen heeft bovendien problemen in het gezin of in de sociale omgeving. Deze jonge mensen mogen wij niet aan hun lot overlaten. Per 1 januari 2007 zal daarom de leerplicht gelden voor iedereen tot 18 jaar die nog onvoldoende gekwalificeerd is voor de arbeidsmarkt. Onwillige jongeren zullen worden begeleid. Instellingen in de jeugdzorg gaan beter samenwerken en ontvangen financiële steun om de wachtlijsten nog dit jaar weg te werken. Ook worden gezinsvoogden beter toegerust voor daadwerkelijke begeleiding van jongeren.

Uit onderzoek blijkt dat de criminaliteit daalt. Mensen voelen zich veiliger. Om deze gunstige ontwikkeling te versnellen, stelt de regering extra middelen beschikbaar voor de politie en de sociale veiligheid in de grote steden.
De komende jaren blijven inspanningen onverminderd nodig om met name de georganiseerde misdaad aan te pakken.

Iedereen moet in ons land naar vermogen kunnen meedoen, ongeacht leeftijd en gezondheid. Met dat doel gaat per 1 januari 2007 de Wet maatschappelijke ondersteuning in. Mensen die thuiszorg of hulpmiddelen nodig hebben, kunnen voortaan dicht bij huis terecht. Hun gemeente zorgt voor hulp die aansluit bij hun behoeften en levenssituatie. De kwaliteit van verpleeghuizen zal verder worden verbeterd, en mede dankzij extra middelen zijn wachtlijsten in de thuiszorg niet meer nodig. Het waardevolle werk van mantelzorgers wordt vanaf 2007 extra ondersteund.
Voor ons geluk en ons welzijn zijn wij op elkaar aangewezen. Aandacht voor anderen, respect voor andermans inbreng en overtuiging, dat zijn de fundamenten van een levendige buurt, een bloeiende stad, een sterk land. Het is verheugend dat in veel gemeenten initiatieven tot ontplooiing komen om de binding tussen mensen te versterken. De regering ondersteunt burgers en organisaties die zich in eigen kring inzetten voor een beter begrip tussen groepen in de samenleving. Om elkaar te kunnen begrijpen, moeten we elkaar kunnen verstaan. In de Wet inburgering nieuwkomers speelt taalvaardigheid dan ook een centrale rol. Volgend jaar zullen in alle gemeenten de nieuwe Nederlanders in een naturalisatiebijeenkomst worden verwelkomd.
De regering zet zich ervoor in de culturele rijkdommen waarover ons land beschikt, te behouden en toegankelijk te maken. Zo wordt het Rijksmuseum vernieuwd en is besloten een nationaal-historisch museum op te richten. Cultuur verbindt en verrijkt.

Naast onze inspanningen in de wereld en onze inzet voor elkaar is er nog een verantwoordelijkheid die op ons allen rust: de verantwoordelijkheid voor de toekomst. Ook komende generaties moeten de kans krijgen in Nederland een goed leven op te bouwen.

Van burgers is in de afgelopen moeilijke jaren veel gevraagd. De regering heeft met het oog op de toekomst ingrijpende maatregelen moeten nemen en tijdig noodzakelijke vernieuwingen doorgevoerd. Werknemers, werkgevers en regering hebben er samen toe bijgedragen dat ons land nu goed kan inspelen op de gunstige ontwikkeling van de internationale economie.
Ons land staat er sterk voor. Nederland werkt. Nederlandse ondernemers zijn wereldwijd actief. In bedrijven, het onderwijs, de zorg en in tal van andere sectoren wordt aan innovatie gewerkt. Ons land is weer concurrerend. Dat is goed te merken aan de groei van de werkgelegenheid. Dankzij meer banen en lagere lasten hebben mensen weer meer te besteden. Terwijl de economie groeit, is de uitstoot van schadelijke stoffen in de lucht teruggedrongen. Om de luchtkwaliteit verder te verbeteren, stimuleert de regering het gebruik van schonere auto’s.

Er is de afgelopen jaren een stevige basis gelegd waarop in de toekomst kan worden voortgebouwd. De begroting voor 2007 is in evenwicht. De administratieve lasten zullen volgend jaar ten opzichte van 2002 met een kwart zijn verminderd.
Ondernemers merken dat aan soepeler regels voor arbeidstijden en arbeidsomstandigheden. Daarnaast maakt de regering het ouders gemakkelijker om een baan te combineren met de zorg voor hun kinderen. Voor werkende ouders wordt kinderopvang goedkoper en eenvoudiger, omdat alle werkgevers daaraan voortaan meebetalen. Scholen worden bovendien verantwoordelijk voor het organiseren van opvang voor en na de lestijden.
Er is een sociaal en solide zorgstelsel ingevoerd dat een bijdrage levert aan de kwaliteit en betaalbaarheid van de zorg in de toekomst. De keuzemogelijkheden zijn vergroot. Verzekeraars moeten iedereen tegen dezelfde premie accepteren, ongeacht de gezondheidssituatie. Kinderen worden kosteloos meeverzekerd.
Belangrijke hervormingen zijn ook tot stand gebracht in de sociale zekerheid en de arbeidsmarkt. Deze leiden ertoe dat steeds meer mensen werken en dat steeds minder mensen een beroep doen op een uitkering. Voor het eerst is het aantal uitkeringen zowel voor werkloosheid, voor arbeidsongeschiktheid als voor bijstand gedaald.
Al deze maatregelen scheppen de voorwaarden voor het behoud van de AOW en andere collectieve voorzieningen voor volgende generaties.

Ook dankzij ruimtelijke vernieuwingen en investeringen in de infrastructuur is Nederland beter voorbereid op de toekomst. In 2007 worden veel concrete resultaten zichtbaar.
Burgers, bedrijven en overheden hebben meer ruimte gekregen om hun eigen omgeving vorm te geven. Er komen aanzienlijk meer nieuwe woningen beschikbaar. De stedelijke vernieuwing begint vruchten af te werpen.
Achterstanden in het onderhoud van vaarwegen, wegen en spoorlijnen worden weggewerkt. De Hogesnelheidslijn-Zuid en de Betuwelijn worden in gebruik genomen, waardoor de verbindingen met onze buurlanden verbeteren.
Het is van het grootste belang de Nederlandse delta te beschermen tegen gevaren van hoog water. In samenwerking met provincies en waterschappen worden de zwakke schakels in de waterkeringen aangepakt. De zorg voor natuur krijgt verder vorm in het behoud en de ontwikkeling van nationale parken en landschappen. De regering ondersteunt de ambitie van de agrarische sector om toonaangevend te blijven in innovatie en spant zich in voor de kwetsbare visserij.

Met lagere lasten voor huishoudens en bedrijven en investeringen in de kwaliteit van de samenleving wil de regering de basis voor de toekomst verder versterken.
Ondernemerschap en innovatie worden lonender gemaakt. Het wetsvoorstel Werken aan winst beoogt daaraan een belangrijke bijdrage te leveren. Samen met werkgevers en werknemers wil de regering zich ervoor inzetten om de gunstige uitgangspositie waarin ons land nu verkeert, vast te houden. Zo wordt 2007 een jaar waarin Nederland verder bouwt aan een goede toekomst.

Leden van de Staten-Generaal,

Over twee maanden kiezen de Nederlanders van achttien jaar en ouder een nieuwe Tweede Kamer. Vrije verkiezingen zijn van essentieel belang voor onze democratie.
Zij zijn de uitdrukking van onze individuele vrijheid. Maar zij zijn evenzeer van betekenis voor de gezámenlijke verantwoordelijkheid die we hebben voor de wereld om ons heen, voor elkaar en voor onze toekomst.

Op u, leden van de Staten-Generaal, rust een belangrijke taak. U mag zich daarbij gesteund weten door het besef dat velen u wijsheid toewensen en met mij om kracht en Gods zegen voor u bidden.

Leden van de Staten-Generaal,

Hier, in deze zaal, symbool van onze democratie, heeft u mij en mijn familie op 30 april, aan het begin van mijn regeringsjubileum, op bijzonder feestelijke wijze ontvangen.

Daarmee heeft u de toon gezet voor een hartverwarmende viering die in elke provincie en op de Nederlandse Antillen en Aruba een eigen weerklank vindt. Mijn grote dank gaat uit naar allen die mij dit jaar overal met enthousiasme verwelkomen.

Dit alles geeft mij de kracht om het mooie ambt dat mij is toevertrouwd te kunnen vervullen en ten dienste te stellen van eenheid in onze samenleving.
De kracht van Nederland ligt van oudsher in de manier waarop wij samen weten in te spelen op veranderende omstandigheden. Op ons aanpassingsvermogen wordt in deze tijd een groot beroep gedaan.
We ervaren hoezeer de wereld in beweging is. Veranderingen lijken zich steeds sneller te voltrekken. Jonge, dynamische economieën komen op. De Europese Unie is met tien lidstaten uitgebreid. Integratie van bevolkingsgroepen verloopt in eigen land niet zonder problemen. We worden indringend geconfronteerd met de gevolgen van klimaatveranderingen. De dreiging van het internationaal terrorisme wordt steeds sterker gevoeld. Deze ontwikkelingen hebben mensen voor grote vragen gesteld.
Al die veranderingen leiden tot gevoelens van onzekerheid. De teleurstellende economische ontwikkeling van de afgelopen jaren heeft die onzekerheid nog versterkt. Weliswaar zijn de meeste mensen tevreden over hun leefsituatie, maar velen maken zich in toenemende mate zorgen over de samenleving. Het vertrouwen in de overheid is gedaald. Dit laat de regering niet onberoerd.

Van de regering wordt verwacht dat zij op dit alles antwoorden geeft.
Een van haar belangrijkste opgaven voor de toekomst is te bouwen aan een veilig en een sociaal en economisch gezond Nederland.
Met dat doel heeft de regering in korte tijd een groot aantal ingrijpende maatregelen genomen. De loonkosten zijn gematigd. Vroeg stoppen met werken wordt niet langer gestimuleerd. Veranderingen in de sociale zekerheid bevorderen het herintreden op de arbeidsmarkt van mensen zonder baan en van gedeeltelijk arbeidsgeschikten.

Om voor de toekomst een goede en betaalbare gezondheidszorg veilig te stellen, wordt het zorgstelsel vernieuwd. Deze ingrepen doen zeker pijn.
De regering beseft dat er veel van mensen gevraagd wordt. Maar deze en andere maatregelen zijn noodzakelijk om ook aan volgende generaties in ons land voldoende mogelijkheden te kunnen bieden een goed leven op te bouwen.
De eerste resultaten van het beleid worden langzaam merkbaar.
De werkgelegenheid is zich aan het herstellen en de winstgevendheid van bedrijven neemt toe.
Ook op het terrein van veiligheid en de volksgezondheid zijn er positieve ontwikkelingen. De criminaliteit daalt. Mensen voelen zich minder onveilig. De wachtlijsten in de zorg worden korter. Solide oplossingen vragen tijd.
De regering verwacht dat het effect van veel ingrepen in de komende jaren duidelijker zichtbaar zal worden. Zij wil nu voorrang geven aan een zorgvuldige uitvoering van de afgesproken maatregelen. Deze moeten leiden tot merkbare verbeteringen in de praktijk van alledag en een hernieuwd evenwicht in onze samenleving.
Onze verwevenheid met de wereld om ons heen is groot.
Ontwikkelingen buiten onze grenzen beïnvloeden onze economie en onze veiligheid.
Aan internationale handel hebben wij een groot deel van onze welvaart te danken. We merken het toenemend belang van Azië voor de internationale en economische verhoudingen.
Migratiestromen zijn al eeuwenlang mede bepalend voor onze bevolkingssamenstelling en cultuur. Deze verwevenheid brengt de noodzaak van blijvende samenwerking op Europees en mondiaal niveau met zich mee.

De toekomst van ons land is nauw verbonden met Europa. Hier delen wij de waarden van vrijheid, democratie en mensenrechten.
Zowel onze welvaart als onze veiligheid is voor een belangrijk deel afhankelijk van Europese samenwerking. De uitslag van het referendum over een nieuw verdrag voor de Europese Unie heeft de noodzaak onderstreept om ons te bezinnen op wat de Unie ons heeft gebracht en wat wij van de Europese samenwerking verwachten. Burgers moeten zich meer dan voorheen bij die samenwerking betrokken kunnen voelen. De regering zal zich samen met u daarvoor inzetten. Solidariteit met medemensen houdt niet op bij de grenzen van Europa.

Duurzame ontwikkeling kan in de Nederlandse visie niet zonder bevordering van stabiliteit en recht. Geen land ter wereld kan uitsluitend op eigen kracht tot resultaten komen. De rol van de Verenigde Naties en goede transatlantische relaties blijven dan ook van wezenlijke betekenis.
Ons land blijft ruimhartig bijdragen aan de bestrijding van armoede, het behoud van ecosystemen en aan internationale crisisbeheersingsoperaties.
Bij wederopbouw in Afghanistan en in Afrika worden militaire inspanningen en ontwikkelingshulp optimaal op elkaar afgestemd.
Dankzij de betrokkenheid en inzet van allen binnen de krijgsmacht wordt onze defensieorganisatie in korte tijd aangepast aan de eisen van deze tijd.
De regering zal haar volle aandacht geven aan samenwerking met de Nederlandse Antillen en Aruba op de terreinen van rechtshandhaving, verbetering van bestuur en herstel van openbare financiën. Op deze basis zal gezocht worden naar een verantwoord nieuw evenwicht in de relaties binnen het Koninkrijk.
Op binnenlands terrein ziet de regering zich gesteld voor vier centrale opgaven:
·een veiliger Nederland;
·meer mensen aan het werk;
·minder regels en meer kwaliteit van publieke voorzieningen;
·en meer onderling respect in onze samenleving.

De begroting voor het komende jaar bevat voorstellen die beogen verdere stappen op deze weg te zetten.

De zorg voor veiligheid is een hoeksteen van een goed functioneren van onze maatschappij en onze rechtsstaat.
De uitvoering van het veiligheidsprogramma wordt met kracht voortgezet.
De regering zal de samenwerking tussen departementen en tussen politie, justitie en veiligheidsdiensten versterken, en beoogt de Nederlandse politie om te vormen tot één organisatie.
Er is een wetsvoorstel ingediend waardoor bijzondere opsporingsmethoden sneller kunnen worden ingezet om mogelijke terroristische activiteiten effectiever te bestrijden.
Geweld, drugshandel, overlast en verloedering worden steviger aangepakt. De capaciteit voor de detentie van veelplegers en tbs’ers zal worden uitgebreid.
Politie, Openbaar Ministerie en rechterlijke macht zullen zaken snel en zorgvuldig afhandelen.

Een veiliger Nederland vergt dat burgers en organisaties zich hiervoor mede verantwoordelijk voelen.
De regering streeft ernaar meer mensen aan het werk te krijgen. Daarom is het van belang de economische basis van ons land te versterken en te moderniseren, innovatie en kennisuitwisseling te bevorderen en te zorgen voor voldoende flexibiliteit op de arbeidsmarkt.
De zekerheid van een baan voor het leven neemt af. In de toekomst zullen mensen vaker van functie veranderen. Dat vereist een investering in persoonlijke vaardigheden op elk niveau. Extra middelen zullen daarom beschikbaar komen voor onderwijs en kennis. Werknemers krijgen ook meer mogelijkheden werk, zorgtaken en scholing te combineren.
De levensloopregeling biedt hun vanaf 1 januari 2006 de gelegenheid te sparen voor tussentijds verlof. Gezinnen met kinderen krijgen bijzondere aandacht. Voor kinderopvang komt extra geld beschikbaar.
Beheersing van lasten voor burgers en bedrijven geeft de economie ruimte voor verder herstel.
Investeringen in infrastructuur en mobiliteit dragen bij aan een sterke en moderne economie.
De leefbaarheid van steden wordt bevorderd door oude wijken op te knappen en nieuwe woningen te bouwen.

In ons dichtbevolkte en waterrijke land is speciale aandacht nodig voor een gezonde en veilige leefomgeving. Verbetering van luchtkwaliteit, schoner transport, duurzame energie en ontwikkeling van landschap en natuur staan daarbij voorop. Tevens zullen onze kust- en duingebieden worden versterkt.

Vermindering van het aantal regels schept ruimte voor talenten en professionaliteit van mensen. Dit maakt onze economie dynamischer en draagt bij aan de kwaliteit van onze publieke voorzieningen.
De regering wil een stimulerend klimaat creëren voor ondernemers in de dienstensector, de industrie en de agrarische bedrijfstakken.
De vennootschapsbelasting zal verder worden verlaagd. De administratieve lasten voor bedrijven zullen eind volgend jaar aanzienlijk zijn verminderd.
Het verkrijgen van vergunningen wordt eenvoudiger.
Beroepskrachten in het onderwijs en de zorg hebben meer vrijheid nodig om hun werk naar eigen inzicht in te vullen.
In het onderwijs zal de regeldruk afnemen, waardoor leraren, schoolleiders, ouders en leerlingen ruimte krijgen om zelf keuzes te maken. Niet de procedures maar de leerlingen dienen centraal te staan. De lerarenopleidingen zullen worden verbeterd, waardoor de kwaliteit van het onderwijs verder kan worden verhoogd. Voor de ontwikkeling van brede scholen en voor praktijklokalen in het vmbo stelt de regering extra middelen beschikbaar.

Kwaliteit en betere dienstverlening staan ook in de zorg voorop. Vanaf 1 januari komt er één basiszorgverzekering voor iedereen. Het onderscheid tussen ziekenfonds en particuliere verzekering verdwijnt. Verzekeraars zullen hun klanten niet meer selecteren op grond van hun gezondheidssituatie. Om te bereiken dat deze verzekering voor iedereen betaalbaar blijft, komen huishoudens die het nodig hebben in aanmerking voor een zorgtoeslag. Verder stelt de regering in 2006 extra middelen beschikbaar voor verpleeghuizen en voor de jeugdhulpverlening. Betere kwaliteit van publieke dienstverlening is ook een zaak van gemeenten, provincies en waterschappen. Daarom hecht de regering grote waarde aan goede samenwerking met de mede-overheden. Ons land kent een grote verscheidenheid aan mensen en opvattingen. Het recht van alle mensen en van alle organisaties op hun eigen identiteit vormt de grondslag van onze rechtsstaat. Dat recht is gebaseerd op de overtuiging dat we respect moeten hebben voor de ander. Daarbij is geen plaats voor discriminatie, extremisme en geweld.
Samenwerking, begrip en kennis van onze geschiedenis en cultuur zijn bindende krachten in onze maatschappij. Naast rechten zullen ook plichten moeten worden erkend. Om een tolerante samenleving te bevorderen zal de regering haar volle aandacht blijven geven aan sociale samenhang. Het inburgerings- en integratiebeleid zal worden voortgezet en radicalisering zal worden aangepakt.
Cultuur, kunst en sport verrijken het leven en maken maatschappelijke banden hechter.
De regering spant zich in voor behoud van het nationaal erfgoed en zal extra middelen voor sportbeoefening uittrekken.
Voorts zal de regering u nadere voorstellen doen toekomen om de relatie tussen kiezer en gekozene te versterken.

Leden van de Staten-Generaal, Vijfentwintig jaar geleden, in 1980, zei mijn moeder in haar afscheidstoespraak tot alle Nederlanders:
“Het mooie van mijn taak is, het algemeen welzijn te mogen dienen; een rustpunt te zijn te midden van de werveling van alle stromingen; te mogen helpen streven naar die samenleving, waarin men respect heeft voor wat een ander beweegt, naar een goed samengaan in alle verscheidenheid.”
Die woorden zijn in onze tijd en in de jaren die voor ons liggen onverminderd van belang.
U bent als volksvertegenwoordigers de representanten van de grote en rijke verscheidenheid die ons land kent. De regering rekent op een vruchtbaar overleg met u. Op u rust een verantwoordelijke en zware taak. U mag zich daarbij gesteund weten door het besef dat velen u wijsheid toewensen en met mij om kracht en Gods zegen voor u bidden.

Leden van de Staten-Generaal,

Vertrouwen geeft een samenleving veerkracht en daadkracht.
In Nederland hebben burgers en maatschappelijke organisaties door de jaren heen bewezen grote veranderingen in de wereld en in onze eigen maatschappij te kunnen opvangen. Ook nu dienen zich politieke, economische en sociale ontwikkelingen aan die ons direct raken. Daarom heeft de regering vorig jaar een ambitieuze agenda van hervormingen gepresenteerd die gericht is op een sterkere economie, een veiliger samenleving, een slagvaardiger overheid en een goed functionerende democratie. In 2005 zullen deze hervormingen volop in uitvoering zijn. Gesteund door het beginnende herstel van onze economie, creëert dit hernieuwd vertrouwen en nieuw perspectief.

Een sterke economie is essentieel voor werkgelegenheid en welvaart. Met een vergrijzende samenleving moeten pensioenen, zorg en andere collectieve voorzieningen worden opgebracht door een kleinere beroepsbevolking. Hierdoor wordt de solidariteit op de proef gesteld. Snelle technologische ontwikkelingen stellen nieuwe eisen aan bedrijven en hun werknemers. De wereldeconomie groeit in hoog tempo. De Nederlandse groei echter, blijft daarbij achter. Dit vraagt van bedrijven en werknemers een toekomstgerichte opstelling en vergt een versterking van de Nederlandse economische structuur. De regering acht daarom matiging van loonkosten, vergroting van arbeidsparticipatie en stimulering van productiviteit geboden.

Met het oog op de noodzakelijke matiging, kunnen de lonen in de collectieve sector en de uitkeringen, behalve de AOW, in 2004 en 2005 niet worden verhoogd. De regering doet een beroep op werkgevers en werknemers in de marktsector om deze matiging te volgen in het belang van de werkgelegenheid en van een solidaire inkomensontwikkeling. De regering zal er geen verantwoordelijkheid voor kunnen nemen om werkgevers verplicht loonstijgingen te laten doorvoeren.

Herstel van vertrouwen in de economie vergt ook het komend jaar van allen een bijdrage. De regering wil echter de meest kwetsbare groepen in de samenleving zo veel mogelijk ontzien. De AOW alsmede fiscale tegemoetkomingen voor ouderen en gezinnen met kinderen zullen daarom worden verhoogd.

Om de arbeidsparticipatie te bevorderen moeten mensen terugkeren in het arbeidsproces en langer werken. De nieuwe Wet werk en bijstand is inmiddels ingevoerd en levert goede resultaten op. De regering zal voorts een nieuwe WAO-regeling voorstellen waarbij arbeidsgeschiktheid en reïntegratie van werknemers centraal staan. Bij de werkloosheidsregelingen behoren de prikkels tot deelname aan beroepsarbeid voorop te staan. Voorzieningen gericht op scholing worden niet aangetast. Ontslagvergoedingen en bovenwettelijke uitkeringen zullen worden verrekend met de werkloosheidsuitkering. Om de economische groei te bevorderen en voldoende arbeidsaanbod in de toekomst te verzekeren, wil de regering langer werken stimuleren. Óf mensen uiteindelijk langer of korter werken, blijft echter hun persoonlijke keuze. De regering zal voorstellen doen om op 1 januari 2006 de fiscale voordelen voor vervroegde pensionering te beëindigen. Zij beseft dat dit bij oudere werknemers onzekerheden oproept. De voorstellen bevatten dan ook goede overgangsregelingen. Tevens wil de regering in 2006 de levensloopregeling introduceren, waarmee werknemers kunnen sparen voor zorg, arbeid, scholing en verlof.
Met dit alles wordt een evenwicht bereikt tussen de noodzakelijke verhoging van arbeidsparticipatie, het ontzien van oudere werknemers en het beheersen van lasten voor jongere werknemers in de toekomst.

Onderwijs, onderzoek, kennis en innovatie zijn van wezenlijk belang voor de productiviteit van de Nederlandse economie. Het onderwijs wordt ontdaan van overbodige regels zodat scholen en universiteiten meer ruimte krijgen voor eigen initiatief en verbetering van kwaliteit. Instellingen voor hoger onderwijs mogen experimenteren met selectie bij toelating en met differentiatie van collegegeld. Scholen krijgen extra middelen voor exacte en technische vakken.
Het Innovatieplatform heeft voorstellen gedaan voor een betere omzetting van kennis in producten en diensten. De regering neemt praktische adviezen van het Innovatieplatform over, zoals een vereenvoudigde toelating van kennismigranten, een betere uitwisseling tussen universiteiten en onderzoeksinstellingen, en het midden- en kleinbedrijf, het uitbreiden van het aantal startende ondernemers en het benutten van de kansen die de creatieve industrie biedt.

Een verlaging van de belasting op bedrijfswinst is goed voor het fiscale vestigingsklimaat en draagt zo bij aan verbetering van de economische structuur. De productiviteit van de economie wordt eveneens gestimuleerd door versnelling van procedures voor ruimtelijke ordening, woningbouw, infrastructuur en milieu. De regering wil ruimte voor wonen, werken en recreëren in sterke steden, en ook voor natuur en landschap.
De verruiming van het huurbeleid bevordert nieuwe investeringen in de woningbouw, mede om doorstroming te bevorderen.
De herziening van de Wet op de ruimtelijke ordening zal meer armslag aan gemeenten en provincies geven.
De regering zal in 2005 voorstellen doen die gericht zijn op een versterking van een leefbaar en vitaal landelijk gebied.
Er wordt fors geïnvesteerd in de infrastructuur, en in het bijzonder in onderhoud van wegen en in een betere benutting ervan.
Nederland houdt zich aan de internationale afspraken over de reductie van de uitstoot van broeikasgassen.

Het vertrouwen van burgers in de toekomst wordt vergroot door verbetering van de veiligheid.
Fanatieke groeperingen trachten met terroristische daden, waarvan onschuldige burgers en zelfs kinderen het slachtoffer worden, over de hele wereld samenlevingen te ondergraven. Ook Nederland is niet gevrijwaard van deze dreigingen. Om onze democratische rechtsstaat en onze pluriforme samenleving te beschermen tegen terreur, heeft de regering aangekondigd op korte termijn ingrijpende maatregelen te treffen. De bestrijding van terrorisme zal worden versterkt door een betere organisatie, de mogelijkheid om snel maatregelen te nemen en door bepaalde opsporingsbevoegdheden te verruimen. Tevens zal, mede met het oog op adequate voorlichting, een waarschuwings- en alerteringssysteem in werking worden gesteld.

De inspanningen van regering, gemeenten, politieregio’s, rechterlijke macht, openbaar ministerie en gevangeniswezen beginnen hun vruchten af te werpen. Gemeenten krijgen meer mogelijkheden om bestuurlijke boetes op te leggen voor kleine vergrijpen en parkeerovertredingen.

Volgend jaar herdenken wij dat zestig jaar geleden de Tweede Wereldoorlog eindigde. Bijdragen aan vrede en veiligheid betekent dat landen medeverantwoordelijkheid moeten blijven nemen voor de internationale rechtsorde en solidariteit. Uitgangspunten voor Nederland daarbij zijn een daadkrachtige Europese Unie, een sterke transatlantische relatie, vooral in NAVO-verband, en een effectief functioneren van de Verenigde Naties.

Door een actief buitenlands beleid en door te participeren met ruim 2000 militairen in internationale missies, ondersteunt Nederland Irak, Afghanistan en de Balkan bij hun democratische en economische wederopbouw.
De mannen en vrouwen van onze krijgsmacht die daaraan bijdragen, verdienen groot respect en dankbaarheid. De regering voelt zich met hen en hun naasten verbonden; onze gedachten gaan in het bijzonder uit naar de gewonde en gesneuvelde Nederlandse militairen en naar hun families.

Internationale rechtsorde en solidariteit vergen evenzeer duurzame bestrijding van armoede en onrecht. De Nederlandse ontwikkelingssamenwerking wordt gekenmerkt door partnerschap, dialoog en betrokkenheid van niet-gouvernementele organisaties en het bedrijfsleven. De regering zal bijzondere aandacht blijven geven aan onderwijs, milieu en water, gezondheidszorg en aids-bestrijding.
De zorg van de regering gaat in het bijzonder uit naar de ontwikkeling van het armste werelddeel, Afrika, en naar de ernstige crisis in Soedan. Een groot deel van de bilaterale ontwikkelingsgelden is bestemd voor Afrika ten zuiden van de Sahara.

Bevordering van handelsbetrekkingen is gunstig voor de economische groei van ontwikkelingslanden. De Wereldhandelsorganisatie en de Europese Unie hebben hieraan recent een belangrijke nieuwe impuls gegeven.

Met de toetreding van tien nieuwe lidstaten en met het Grondwettelijk Verdrag, dat volgende maand zal worden getekend, heeft de Europese Unie nieuwe mijlpalen bereikt.
De regering zal zich ervoor inzetten eenieder duidelijk te maken dat de Unie meer betekent dan uitsluitend economische samenwerking. Dit is nodig voor het vertrouwen in Europa.
Het is essentieel dat binnen de Unie afspraken over veiligheid en migratie, landbouwhervorming, interne markt, mededinging, begrotingsbeleid en economische hervormingen worden nagekomen.
Op het Nederlandse voorzitterschap rust een grote verantwoordelijkheid om beslissingen over de verdere uitbreiding van de Europese Unie zorgvuldig voor te bereiden, in het besef dat draagvlak daarbij onontbeerlijk is. Daartoe zullen de gestelde toetredingscriteria strikt moeten worden toegepast.

Hernieuwd vertrouwen moet ook gebaseerd zijn op maatschappelijke samenhang. De overheid kan dat niet alléén realiseren. Het zijn burgers, maatschappelijke organisaties en sociale partners die vorm geven aan de Nederlandse samenleving.
De regering onderkent daarbij de grote betekenis van kunst en cultuur. Op het gebied van werk en inkomen zullen werknemers en werkgevers nieuwe accenten moeten kunnen leggen. De eigen rol van sociale partners staat daarbij niet ter discussie.

Het beleid van deregulering en vermindering van administratieve lasten voor bedrijven en burgers krijgt gestalte. Dit schept ook meer ruimte voor eigen verantwoordelijkheid.

Om een hoogwaardig en toegankelijk stelsel van zorg te handhaven, zal de regering keuzevrijheid en concurrentie bevorderen. Zo worden zorgverzekeraars en zorgaanbieders gestimuleerd meer kwaliteit te leveren en doelmatiger te werken. Een wet met één basisverzekering voor iedereen alsmede een zorgtoeslag worden hiertoe voorbereid.

De overheid zal selectiever in haar ambities en prioriteiten moeten zijn en daarmee slagvaardiger worden. In het programma ‘Andere Overheid’ zullen voorstellen worden gedaan voor herijking van taken en werkwijzen van het rijk en voor verbetering van de dienstverlening aan de burger.
Taken moeten zo dicht mogelijk bij de mensen worden uitgevoerd. Er wordt dus meer gevraagd van provincies en gemeenten. De regering benadrukt het belang van goed overleg tussen de overheden en zal daarmee intensief blijven voortgaan in het belang van een samenhangend optreden van de overheid.
De grote steden zijn in belangrijke mate sociale en economische motoren van onze maatschappij. De regering ondersteunt die door concrete afspraken te maken.

Door de democratie te versterken kan het vertrouwen van de burger in de overheid worden bevorderd. De regering heeft voorgesteld burgemeesters met ingang van 2006 direct door de burgers te laten kiezen. Op korte termijn zullen u wetsvoorstellen bereiken voor de herziening van het kiesstelsel, gericht op versterking van het mandaat van de individuele volksvertegenwoordiger.

Samenleven in een maatschappij vergt respect voor elkaars cultuur, achtergrond en opvattingen. Velen in ons land staan, elk op eigen wijze, in de christelijke, humanistische, joodse, islamitische of een andere wereld- of levensbeschouwelijke traditie. In een dergelijk pluriform land is respect van allen, autochtoon en allochtoon, voor onze grondrechten en rechtsstaat een vereiste.
Een gemeenschappelijke basis van taal, actief burgerschap en gedeelde waarden en normen kunnen dat versterken. Ook het integratiebeleid moet hieraan bijdragen. De instroom van asielzoekers is sterk gedaald. Het restrictieve toelatingsbeleid voor asielzoekers en voor personen die naar Nederland komen in het kader van gezinsvorming zal worden voortgezet.

De regering wil werken aan onderling vertrouwen in ons Koninkrijk. Met Aruba en de Nederlandse Antillen heeft Nederland een unieke staatkundige en maatschappelijke band. De regering zal de Nederlandse Antillen krachtig ondersteunen om de zorgelijke sociaal-economische situatie het hoofd te bieden en de toenemende criminaliteit te bestrijden. Ook de hervorming van de bestuurlijke en financiële verhoudingen op de Nederlandse Antillen en een nieuw perspectief voor het Koninkrijksverband vragen de aandacht.
In december vieren wij samen het 50-jarig bestaan van het Statuut.

Leden van de Staten-Generaal,

De regering beseft dat zij ook in 2005 forse inspanningen van alle geledingen van de samenleving vraagt. Tegen de achtergrond van een stevige internationale groei, en een opleving van de economie in Europa, is thans ook in ons land sprake van een beginnend herstel. De werkgelegenheid zal naar verwachting volgend jaar weer wat toenemen. Dit keerpunt schept kansen om de economische groei te versterken en duurzaam te maken. De structurele hervormingen zijn daarop gericht en scheppen zo perspectief voor welvaart en werkgelegenheid en daarmee voor meer samenhang in de maatschappij. Door de noodzakelijke inspanningen gezamenlijk op ons te nemen, kunnen we de toekomst met vertrouwen tegemoet zien.

De regering rekent op een vruchtbaar overleg met u. Op u rust een verantwoordelijke en zware taak. U mag zich daarbij gesteund weten door het besef dat velen u wijsheid toewensen en met mij om kracht en Gods zegen voor u bidden.