Troonrede 15 september 2015

Leden van de Staten-Generaal,
Nederlanders zijn steeds in staat de bakens te verzetten als omstandigheden daarom vragen.

Tijdens de crisis van de afgelopen jaren hebben we die kracht opnieuw gezien. En met resultaat. De economie is weer aan het groeien. Dankzij de inzet en het doorzettingsvermogen van ondernemers, werknemers en veel anderen in de samenleving staat Nederland er in sociaal-economisch opzicht relatief goed voor. Het herstel wordt niet alleen gedragen door de export, maar ook door factoren als een groeiende consumptie, aantrekkende bedrijfsinvesteringen en een krachtig herstel in belangrijke sectoren als de bouw en de woningmarkt.

Voor het eerst in lange tijd komen de groeiprognoses weer boven de twee procent en ontwikkelen de overheidsfinanciën zich in de goede richting.
Bij al deze redenen om de toekomst positief en met vertrouwen tegemoet te zien, is er geen aanleiding om achterover te leunen. De werkloosheid is nog te hoog. Het aantal banen neemt weliswaar toe, maar te veel mensen kunnen nog geen werk vinden.
Met de voorgenomen veranderingen in het belastingstelsel wil de regering een impuls geven aan banengroei en de koopkracht van mensen. De loonkosten voor werknemers die het minimumloon of net iets meer verdienen, worden verlaagd. Daarmee wordt het financieel aantrekkelijker om bijvoorbeeld schoonmakers, onderwijsassistenten en caissières in dienst te nemen of te houden.

Een lagere inkomstenbelasting stimuleert de consumptie en daarmee de werkgelegenheid. Hierdoor, en door de beschikbare loonruimte in de private en publieke sector, wordt koopkrachtverbetering mogelijk voor alle werkenden. Voor gepensioneerden en mensen met een uitkering blijft de koopkracht op peil.

Het is belangrijk dat iedereen het herstel gaat voelen, zodat mensen weer met groeiend optimisme naar de toekomst durven kijken. Nederland is van oudsher een land met een evenwichtige inkomensverdeling en een grote, sterke middenklasse. Generaties groeiden op in de overtuiging dat zij zichzelf konden verbeteren door te ondernemen, te studeren, te werken en maatschappelijk actief te zijn.

Nu de economie aantrekt en er voorzichtig ruimte ontstaat voor herstel van koopkracht en werkgelegenheid, kan het vertrouwen terugkeren dat ook toekomstige generaties het beter krijgen.
De regering draagt daaraan bij door de kwaliteit en toegankelijkheid van voorzieningen zeker te stellen. In Nederland moeten mensen kunnen rekenen op goede zorg, hoogwaardig en toegankelijk onderwijs, adequate sociale voorzieningen en een solide pensioenstelsel. Samen met een goed functionerende woningmarkt en arbeidsmarkt stelt dit mensen in staat vorm te geven aan hun toekomst. De noodzakelijke hervormingen van de laatste jaren zijn hierop gericht. Ze zijn met breed politiek draagvlak tot stand gekomen en komen tegemoet aan de behoefte aan keuzevrijheid, zelfstandigheid en maatwerk.

Veel maatregelen zijn net ingegaan. De grote opgave is nu om ze goed en zorgvuldig uit te voeren, met aandacht voor onbedoelde en ongewenste gevolgen, zeker voor de meest kwetsbaren. De regering werkt daar de komende jaren intensief aan. Waar mensen in de knel komen, zijn aanpassingen nodig, zoals bij het persoonsgebonden budget.

Iedereen wil gezond en zelfstandig oud worden. Als dat op enig moment niet meer kan, willen mensen kunnen rekenen op goede ondersteuning en zorg, voor een waardige oude dag. Er komt structureel 210 miljoen euro beschikbaar om de zorg in de verpleeghuizen te verbeteren en ruimte te maken voor meer persoonlijke aandacht.

Dit najaar presenteert de regering een werkprogramma waarin zij de plannen voor het toekomstige pensioenstelsel verder uitwerkt. Het is belangrijk dat alle werkenden de mogelijkheid hebben een goed pensioen op te bouwen. Het stelsel kan transparanter, eenvoudiger en persoonlijker worden, met een juiste balans tussen keuzevrijheid en risicodeling.

Jonge ouders krijgen in een veeleisende periode van hun leven meer ruimte om werk en gezin te combineren. De kinderopvangtoeslag gaat omhoog. Er komen extra plekken voor peuteropvang die betaalbaar zijn voor alle ouders. Het bevallingsverlof voor vaders wordt verlengd.

Een belangrijk resultaat van het hervormingsbeleid is dat het hoger onderwijs er ongeveer 4000 docenten bij krijgt en nog enkele honderden onderzoekers met een onderwijstaak. Voor studenten betekent het fors meer persoonlijke aandacht, intensievere begeleiding en een betere entree op de arbeidsmarkt. Deze investering in onderwijskwaliteit wordt betaald uit geld dat vrijkomt door de invoering van het studievoorschot voor studenten.

In november 2015 presenteert de regering de Nationale Wetenschapsagenda, die wordt opgesteld in nauwe samenwerking met topwetenschappers en vooraanstaande ondernemers. Het doel is om de sterke punten van de Nederlandse wetenschap uit te bouwen en keuzes te maken die zorgen voor een herkenbaarder profiel van instellingen. Dit geeft niet alleen een impuls aan de internationale positie van onze universiteiten, maar ook aan de innovatie- en concurrentiekracht van onze industrie en andere kennisintensieve sectoren.

Al deze maatregelen, hervormingen en investeringen dragen bij aan verder economisch herstel en aan het behoud van de hoge kwaliteit van de Nederlandse samenleving.

Die kwaliteit heeft ook een immateriële kant. Mensen maken zich zorgen over onderwerpen als de verruwing in de samenleving en de onderlinge omgangsvormen. In Nederland gaan tolerantie en veel ruimte voor het individu traditioneel samen met een sterk ontwikkelde solidariteit en onderlinge betrokkenheid. Die gedeelde waarden vertegenwoordigen een groot maatschappelijk kapitaal. Ze zorgen ervoor dat alle inwoners van het Koninkrijk zich in vrijheid kunnen ontplooien, zich beschermd weten en zich thuis kunnen voelen.

Deze gekoesterde manier van leven staat ook centraal tijdens de gezamenlijke viering van 200 jaar Koninkrijk. Samen met de Caribische delen van het Koninkrijk blijft Nederland werken aan een goede toekomst.
De overheid heeft een voorbeeldfunctie bij het uitdragen van gedeelde waarden. De integriteit van het openbaar bestuur mag niet ter discussie staan.

De overheid stelt regels en handhaaft die om de openbare orde en veiligheid te bewaken. Waar onder- en bovenwereld vermengd raken, wordt dit aangepakt. Daarvoor komt extra geld beschikbaar.

Waarden zijn echter niet alleen een zaak van de overheid, maar ook van alle inwoners van ons land. Wie het eigen belang of de eigen overtuigingen boven alles stelt, beperkt de ruimte voor een ander en zet collectieve waarden en verworvenheden onder druk. Juist de normale en respectvolle omgang met elkaar vraagt om alertheid en een actieve houding van ieder van ons, zoals dat past in de lange Nederlandse traditie van verantwoordelijk burgerschap. Dit geldt zeker wanneer agenten, wegwerkers, ambulanceverpleegkundigen en anderen die met hart en ziel werken voor de publieke zaak, te maken krijgen met verbaal of fysiek geweld.

De dreiging van radicalisering en terroristische aanslagen in Europa zet de samenleving onder druk. Hierdoor komt niet alleen de veiligheid van mensen in het geding, het is ook een voedingsbodem voor onderling wantrouwen en een gevaar voor de sociale cohesie in ons land. We moeten voorkomen dat conflicten in het buitenland een polariserend effect hebben in onze samenleving. Het is cruciaal dat we ons tegen deze dreiging wapenen. Het kabinet reserveert daarom structureel extra geld om de operationele taak van de veiligheidsdiensten, het verzamelen en analyseren van informatie, en het preventiebeleid te versterken.

De dreiging van een terroristische aanslag is geen geïsoleerd probleem, maar een direct gevolg van de opkomst van jihadistische stromingen in Syrië, Irak en andere landen in het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Daarnaast is de instabiliteit in de ring rond Europa in het afgelopen jaar verder toegenomen door de Russische annexatie van de Krim en het conflict in Oost-Oekraïne. Ook andere brandhaarden bedreigen de internationale rechtsorde, bijvoorbeeld in Mali, Jemen en Afghanistan. Al deze ontwikkelingen raken direct en indirect aan onze veiligheid en vrijheid.

Het meest prangend is de situatie van de grote aantallen mensen die in vaak onveilige en overvolle boten en op andere manieren naar Europa gaan om hier asiel te vragen. De schrijnende beelden van mensen op drift die dagelijks tot ons komen vanuit onder meer Kos en Calais, leggen een scala aan problemen en persoonlijk leed bloot, waarvoor geen gemakkelijke en snelle oplossingen bestaan. Deze problemen zijn ontstaan door militaire conflicten, politieke instabiliteit, schendingen van mensenrechten, armoede en gebrek aan kansen en toekomst.
De vluchtelingenstroom groeit en duldt geen afwachtende houding.

De huidige situatie creëert spanningen in Europa. Dit vraagt om scherpe keuzes voor beperking van de instroom en een betere verdeling over de lidstaten. Er is een integrale aanpak nodig die rekening houdt met alle relevante factoren. Het gaat dan onder meer om internationale conflictbeheersing, opvang in de regio, het tegengaan van mensensmokkel, een strenge maar rechtvaardige asielprocedure in elk land, een effectief terugkeerbeleid en perspectief op integratie voor mensen die niet kunnen terugkeren naar het land van herkomst. Alleen zo kan recht worden gedaan aan het humanitaire aspect en aan het maatschappelijk draagvlak in Nederland en andere Europese landen.

De regering kiest in het buitenlands beleid met overtuiging voor internationale samenwerking en een geïntegreerde aanpak, onder andere in EU-, NAVO- en VN-verband. Militaire en juridische acties moeten samengaan met samenlevingsopbouw, versterking van de rechtsstaat, diplomatie in de regio, noodhulp en handelsbevordering.
Voor de NAVO geldt dat de lidstaten ervoor willen zorgen dat het bondgenootschap sneller in staat is op dreigingen vanuit iedere windrichting te reageren. Daarvoor zijn aanpassingen nodig; in de politieke besluitvorming en in militair opzicht. De regering stelt vanaf 2016 structureel extra geld beschikbaar voor de krijgsmacht, van 220 miljoen euro volgend jaar tot 345 miljoen in latere jaren. Dit geld wordt onder meer besteed aan verdere verbetering van de operationele inzetbaarheid. Daarnaast komt er structureel extra geld beschikbaar voor de Nederlandse deelname aan militaire missies. De manier waarop Nederlandse militairen zich inzetten voor vrede en veiligheid, maakt indruk en wekt bewondering.

Veiligheid en migratie zijn twee internationale hoofdthema’s die ook het Nederlandse EU-voorzitterschap in de eerste helft van 2016 zullen tekenen. Als voorzitter wil Nederland een pragmatische bruggenbouwer zijn. Alleen samen zijn we in staat onze collectieve veiligheid te garanderen, onze gedeelde waarden te beschermen en het welzijn en de welvaart van de inwoners van Europa het best te dienen. Voor ons land zijn economische groei en zoveel mogelijk nieuwe en volwaardige banen belangrijke aandachtspunten. Daarvoor is een innovatief Europa nodig met een goed functionerende interne markt en open handelsrelaties met de rest van de wereld. Andere onderwerpen die tijdens het voorzitterschap aandacht zullen vragen, zijn de positie van Griekenland en het Britse referendum over het lidmaatschap van de EU. Het uitgangspunt van de regering blijft een Europa dat beter functioneert en zich richt op hoofdzaken.

Een belangrijk podium waarop de EU zich als eenheid moet presenteren, is de VN-klimaattop in Parijs in december 2015. Samen met de andere EU-lidstaten is de Nederlandse inzet gericht op een aanzienlijke vermindering van de uitstoot van schadelijke stoffen ten opzichte van het niveau van 1990. Nederlandse multinationals hebben nu al een internationale voorbeeldfunctie op het terrein van duurzame bedrijfsvoering, kennis en kunde. De regering stelt bedrijven in staat fiscaal aantrekkelijker te investeren in milieuvriendelijke technieken.

Tegengaan van klimaatverandering en verduurzaming van de economie zijn grote, overkoepelende thema’s.

De gevolgen voor toekomstige generaties zijn heel direct en concreet. Dat geldt zeker voor ons land, dat voor een groot deel onder de zeespiegel ligt.Waterveiligheid heeft daarom hoge prioriteit. Op veel locaties wordt de komende jaren gewerkt aan versterking van dijken en duingebieden. Dat gebeurt vaak op de meest innovatieve manieren. Zo worden bij de vernieuwing van de Afsluitdijk veiligheid, natuurontwikkeling en energieopwekking gecombineerd. Projecten als deze verstevigen de goede internationale reputatie en positie van onze watersector en leveren een bijdrage aan onze toekomstige energievoorziening.

Eerder dit jaar is besloten minder gas te winnen in Groningen vanwege de aardbevingen. De Nationaal Coördinator Groningen stelt samen met de inwoners van het gebied een plan op voor de versterking van woningen. De verminderde beschikbaarheid van gas maakt de afspraken uit het Energieakkoord over de ontwikkeling van nieuwe vormen van energie extra belangrijk. In december 2015 brengt het kabinet een rapport uit met een strategische visie op de energievoorziening in Nederland.

Leden van de Staten-Generaal,
Nederland is een stabiel en aantrekkelijk land om in te leven. Ervoor zorgen dat dit zo blijft, vraagt om ieders inzet en om blijvend investeren in de samenleving. In een instabiele internationale omgeving en een samenleving in verandering dienen zich continu nieuwe vraagstukken aan.

De komende periode staat voor de regering in het teken van bijdragen aan internationale stabiliteit en werken aan verder economisch herstel, aan groei van de werkgelegenheid en aan een goede uitvoering van de ingezette hervormingen. Zo blijft Nederland een land dat iedereen kansen en vertrouwen in de toekomst biedt.

Daaraan werkt de regering samen met u.

U mag zich gesteund weten door het besef dat velen u wijsheid toewensen en met mij om kracht en Gods zegen voor u bidden.

Troonrede 16 september 2014

Leden van de Staten-Generaal,

In de zomer van 2014 bleek andermaal dat vrijheid en veiligheid kwetsbaar zijn – ook in ons deel van de wereld, ook in Nederland. Op 17 juli trof een verschrikkelijk lot de 298 inzittenden van vlucht MH17, onder wie 196 landgenoten. Daardoor wordt de feestelijke traditie van Prinsjesdag dit jaar omgeven door een rouwrand van verdriet. De vliegramp boven Oekraïens grondgebied heeft velen direct geraakt, ook in uw verenigde vergadering, en ons allen diep geschokt. In heel het land waren mensen zichtbaar één, in stilte en rouw. Die betrokkenheid en saamhorigheid bieden troost aan iedereen die een groot persoonlijk verlies moet verwerken.

De ramp met MH17 en de situatie in Oekraïne en het Midden-Oosten maken duidelijk hoe in de wereld van vandaag alles met alles samenhangt. Wij leven in een open en internationaal georiënteerd land dat door persoonlijke, economische, politieke en culturele banden actief deel uitmaakt van de wereldgemeenschap. Dat brengt ons veel goeds, maar het gaat ook gepaard met reële risico’s en kwetsbaarheden. Conflicten die zich duizenden kilometers ver weg afspelen, roepen in ons land emoties en reacties op. Dat is niet nieuw, maar in een tijd waarin iedereen de wereld via de smartphone in zijn hand heeft, is de maatschappelijke impact groter en sneller merkbaar.

De situatie in Noord-Irak, Syrië en Gaza leidt in ons land tot spanningen en tot gevoelens van onmacht en onveiligheid. De haat die elders in de wereld mensen in het verderf stort, mag niet overslaan naar onze straten. Ook in economisch opzicht hebben geopolitieke ontwikkelingen direct hun weerslag op onze samenleving. Een recent voorbeeld zijn de negatieve gevolgen voor het Nederlandse bedrijfsleven van de wederzijdse economische sancties van de Europese Unie en Rusland. De veerkracht van de samenleving en de economie wordt door dit alles op de proef gesteld. Om daar tegenwicht aan te bieden, zijn een vaste koers en duidelijke keuzes nodig. De regering is dankbaar dat hiervoor politiek en maatschappelijk draagvlak bestaat, en zij blijft daaraan werken.

De regering staat pal voor de grondrechten en vrijheden van mensen en grijpt in als grenzen worden overschreden. Haat zaaien, dreigen met geweld of discriminatie van bevolkingsgroepen zal onder geen enkele omstandigheid worden getolereerd. Iedere inwoner van ons land moet zich veilig en beschermd weten. Iedere inwoner van ons land moet zich vrij voelen om uit te komen voor zijn of haar geloof, geaardheid en levensovertuiging. Het tegengaan van extremisme en intolerantie is een kerntaak van de overheid. Veel kracht komt uit de samenleving zelf. Ouders, scholen, sportclubs en andere partijen zijn nodig om radicalisering te voorkomen. Nederland is op dit vlak weerbaar, bouwend op een lange traditie van vrijheid en saamhorigheid.

Bescherming van de Nederlandse rechtsstaat is niet alleen een binnenlandse aangelegenheid. Een actief buitenlands beleid, gericht op vrede en veiligheid in landen en regio’s waar deze in het gedrang zijn, is relevant en in ons belang. Die verantwoordelijkheid kunnen we alleen waarmaken in nauwe samenwerking met onze internationale partners in de Europese Unie, de NAVO en de Verenigde Naties. Nederland is zich van oudsher zeer van die opdracht bewust. Niet voor niets staat bevordering van de internationale rechtsorde in onze Grondwet. Aan die opdracht wordt vorm en inhoud gegeven door mensen en middelen beschikbaar te stellen voor missies zoals die in Mali en de antipiraterijmissie voor de Afrikaanse kust. Alle uitgezonden Nederlandse militairen verdienen groot respect.

Met het oog op de toenemende spanningen in de wereld en de verantwoordelijkheden die daaruit voortvloeien, verhoogt de regering de defensie-uitgaven. Het budget groeit structureel met 100 miljoen extra per jaar. Dit is een trendbreuk met het verleden. Ook stelt de regering eenmalig extra geld beschikbaar voor internationale noodhulp en de opvang van vluchtelingen in de regio. Zo geeft Nederland steun aan de grote groep ontheemden die van huis en haard worden verdreven om wie ze zijn of om wat ze geloven. Nieuwe dreigingen zoals de uitbraak van het ebolavirus in West-Afrika vragen een internationale aanpak en noodhulp ter plaatse, om verdere verspreiding tegen te gaan.

In eigen land werkt de regering aan structureel herstel en groei van de economie en werkgelegenheid. Daarvoor zijn nodig: gezonde overheidsfinanciën, een evenwichtige inkomensverdeling, een houdbaar stelsel van sociale en oudedagsvoorzieningen, een goed functionerende arbeidsmarkt en woningmarkt, een toekomstgericht onderwijsstelsel en betaalbare en toegankelijke zorg. Het oog van de regering is daarbij ook gericht op samenwerking met de Caribische delen van het Koninkrijk, om daar eveneens een duurzame ontwikkeling van de samenleving te bevorderen.

Toegang tot goede zorg is voor veel Nederlanders het bewijs van de kwaliteit van de samenleving. Nederland heeft 1 van de beste en meest toegankelijke zorgstelsels ter wereld. Het is in het belang van alle mensen in ons land dat dit zo blijft. Goede zorg is een onmisbare basisvoorziening. Feit is dat de kosten van onze zorg harder groeien dan onze economie. Daarom zijn met alle partijen uit de zorg afspraken gemaakt over vergroting van het kostenbewustzijn, tegengaan van verspilling en de aanpak van fraude. Zo worden besparingen bereikt met behoud van kwaliteit. De kostenontwikkeling valt dit jaar voor het eerst sinds vele jaren mee ten opzichte van de oorspronkelijke ramingen. Die gingen uit van een stijging met € 16 miljard tussen 2013 en 2017. Door het ingezette beleid zal de stijging per saldo uitkomen op € 6 miljard.

Per 1 januari 2015 gaan taken in de thuiszorg en de jeugdzorg en voorzieningen voor mensen met een arbeidsbeperking over naar gemeenten. Door dit dicht bij mensen te organiseren, wordt bureaucratie aangepakt en kan beter rekening worden gehouden met specifieke behoeftes en voorkeuren. Het doel is een flexibel stelsel van goede en toegankelijke voorzieningen dat aansluit bij de behoeftes en keuzevrijheid van het individu. Ook zo versterken we de veerkracht van Nederland.

Overheden en bedrijven spannen zich in 2015 in om zoveel mogelijk mensen met een arbeidsbeperking in een reguliere baan aan de slag te krijgen. Voorzieningen in de thuiszorg en de jeugdzorg blijven beschikbaar, maar mensen krijgen wel te maken met andere voorwaarden en aanpassingen in de dienstverlening. Dat vraagt veel van hen en kan tot onzekerheid leiden. Juist daarom is alles erop gericht deze veranderingen de komende jaren in goede banen te leiden. Door het verstrekken van een toelage voor huishoudelijke hulp houden veel medewerkers hun baan en blijven zij het vertrouwde gezicht voor hun cliënten. In het besef dat bij een operatie van deze omvang niet alles foutloos kan verlopen, zet de regering zich intensief in om invoeringsproblemen tot een minimum te beperken, samen met de gemeenten en samen met de mensen en organisaties die voorzieningen verzorgen en ontvangen. Daarvoor is in 2015 € 400 miljoen extra beschikbaar. De energie en daadkracht waarmee aan deze grote veranderingen wordt gewerkt, verdienen waardering en boezemen vertrouwen in.

De Nederlandse economie toont zich veerkrachtig. Het is hoopgevend dat, na een aantal jaren van krimp en stijgende werkloosheid, ons land voorzichtig weer de weg omhoog vindt. Het overheidstekort daalt in 2015 naar verwachting tot 2,2% van het bruto binnenlands product. Daarom zijn geen nieuwe bezuinigingen nodig en hoeft voor ongeveer een miljard euro aan eerder voorgenomen lastenverzwaringen voor burgers niet te worden doorgevoerd.

In 2015 wordt de loonbijstelling in de publieke sector volledig uitgekeerd. Na een nullijn van jaren kunnen de inkomens van leraren, politieagenten, militairen en ander overheidspersoneel weer meestijgen met de loonontwikkeling in de markt.

In vergelijking met veel andere landen blijft de economische uitgangspositie van ons land sterk. Met een blik op mondiaal toonaangevende topsectoren als landbouw en voedsel, logistiek, de creatieve industrie en water is er zeker reden tot optimisme. Tegelijkertijd is het economisch herstel in ons land broos en afhankelijk van economische ontwikkelingen in de rest van de wereld, vooral in belangrijke partnerlanden in de Europese Unie.

Het grootste zorgpunt van de regering is en blijft de hoge werkloosheid, die veel mensen en hun families direct treft. Daar ligt voor de regering de allerhoogste prioriteit. Mensen die hun baan verliezen of dreigen te verliezen, krijgen zoveel mogelijk middelen aangereikt om aan de slag te blijven of een nieuwe baan te vinden.

De overheid blijft zich, samen met de onderwijssector, vakbeweging en bedrijven, inspannen voor scholing en begeleiding van werk naar werk, en voor meer leer-werktrajecten specifiek voor jongeren. Een extra maatregel die op korte termijn effect kan hebben, is verruiming van de mogelijkheden om tijdelijk te werken of een kansrijke technische opleiding te volgen met behoud van een WW-uitkering. Deze zogeheten brug-WW verkleint de risico’s voor werkgevers bij het in dienst nemen van medewerkers en verhoogt de kans op werk voor hen die al langere tijd thuiszitten. Verder wordt het recht op kinderopvangtoeslag bij ontslag met 3 maanden verlengd tot een half jaar. Daardoor kunnen mensen zich voor een langere periode volledig richten op het vinden van een nieuwe baan. Het lage btw-tarief voor de bouw wordt verlengd tot 1 juli 2015, als impuls voor de werkgelegenheid in de bouw.

Het stimuleren en benutten van jong talent is cruciaal voor toekomstige economische groei. De afgelopen jaren heeft de regering forse stappen gezet om de kwaliteit van het onderwijs en het onderwijspersoneel te verhogen en de aansluiting tussen het beroepsonderwijs en de arbeidsmarkt te verbeteren. Met de hervorming van de studiefinanciering en de introductie van het studievoorschot komt op termijn € 1 miljard vrij voor beter hoger onderwijs. Dit geld wordt onder andere ingezet voor meer contacturen, intensievere begeleiding van studenten en het bevorderen van excellentie. De ov-kaart blijft bestaan en komt beschikbaar voor alle mbo’ers. In aansluiting op gemaakte afspraken met de onderwijssectoren investeert de regering daarnaast extra in het primair, voortgezet en beroepsonderwijs. Daarbij staat werken aan vakmanschap centraal, met veel aandacht voor de leraar zelf, maar bijvoorbeeld ook door een eigentijds meester-gezelsysteem in het mbo te ontwikkelen.

Om de innovatiekracht van ons land te versterken, stelt de regering een ’toekomstfonds’ in voor kredietverlening aan innovatieve mkb’ers. De rendementen van het fonds komen beschikbaar voor uitgaven aan fundamenteel en toegepast onderzoek. Deltatechnologie is 1 van de innovatieve sectoren waarin ons land internationaal koploper is. De fysieke bescherming van ons land tegen het water kent een lange traditie. Het Deltaplan dat tegelijk met de begroting van 2015 wordt gepresenteerd, maakt ons land veiliger en geeft de Nederlandse watersector een stevige impuls.

De aanpak van onnodige regels die ondernemers en particulieren in de weg zitten, blijft een belangrijke doelstelling van het regeringsbeleid. In het nieuwe parlementaire jaar wordt besloten over de Omgevingswet, die procedures rond de bouw van woningen, kantoren en infrastructuur sterk vereenvoudigt en versnelt.

Voor de langere termijn werkt de regering aan een herziening van het belastingstelsel. De doelstelling is tweeledig: een forse vereenvoudiging en het stimuleren van werkgelegenheid. Dat laatste kan door de lasten op arbeid te verlagen. De inzet van de regering is dat hierdoor de baankans van mensen aan de onderkant van de arbeidsmarkt groeit en dat iedereen die werk vindt er ook echt op vooruit gaat. Voor kleine ondernemers wordt het aantrekkelijker om mensen in dienst te nemen.

Nederland is een exportland en veel buitenlandse bedrijven zijn hier gevestigd. Binnenlandse groei en banen ontstaan voor een groot deel in het buitenland. De regering wil daarom het beleid gericht op een aantrekkelijk investeringsklimaat en actieve ondersteuning van het exporterende bedrijfsleven versterken. De ambitieuze agenda met handelsmissies wordt met kracht doorgezet. Exportkredieten worden meer gericht op opkomende economieën en bedrijven krijgen makkelijker toegang tot deze kredieten.

In Europees verband blijft de regering zich inzetten voor versterking van de interne markt en voor begrotingsdiscipline en structuurversterkende maatregelen binnen de lidstaten. Dit zijn basisvoorwaarden voor een sterke Europese economie. Kansen op economische groei liggen onder meer op het terrein van de digitale markt, de energiemarkt en de lopende onderhandelingen over vrijhandelsakkoorden met de Verenigde Staten en andere landen.

Europese samenwerking moet gericht zijn op die terreinen waar gezamenlijk optreden echt waarde toevoegt. Dat is ook de kern van de strategische agenda voor de komende 5 jaar, die als uitgangspunt dient voor het werkprogramma voor de nieuwe Europese Commissie. Daarin zijn belangrijke grensoverschrijdende thema’s opgenomen als de interne markt, het energie- en klimaatbeleid en de aanpak van de georganiseerde misdaad, inclusief cybercrime. Eerlijk werk in Europa vraagt om gelijk loon voor gelijk werk binnen iedere lidstaat. De regering maakt zich daar hard voor en zal de strijd tegen schijnconstructies opvoeren.

Leden van de Staten-Generaal,

Dit jaar vieren we 200 jaar Prinsjesdag. Ons land heeft zich in die 2 eeuwen steeds veerkrachtig en saamhorig getoond als omstandigheden daarom vroegen – ook deze zomer weer. De regering blijft vastberaden werken aan een vitale en weerbare samenleving, economisch herstel en groei van de werkgelegenheid. De ingezette hervormingen leggen een fundament onder de toekomst van ons land. Het werken aan deze opdracht vindt plaats in een turbulente en onzekere internationale omgeving en in het besef dat vrijheid, veiligheid en welvaart nauw met elkaar verbonden zijn. Ook uw werk zal daar in het nieuwe parlementaire jaar door worden getekend. U mag zich gesteund weten door het besef dat velen u wijsheid toewensen en met mij om kracht en Gods zegen voor u bidden.

https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/prinsjesdag/documenten/videos/2014/09/16/troonrede-2014

 

Troonrede van 17 september 2013

Leden van de Staten-Generaal,

Nu ik mij vandaag voor het eerst op Prinsjesdag tot u mag richten, hecht ik eraan te zeggen dat u in uw Verenigde Vergadering van 30 april de aanzet heeft gegeven tot een hartverwarmende start van mijn koningschap. Het is een dag waaraan ik met grote dankbaarheid terugdenk. Die dankbaarheid betreft in de eerste plaats mijn moeder. Zij heeft zich 33 jaar lang met groot plichtsbesef, warmte en diep gevoelde betrokkenheid ingezet voor het Koninkrijk en al zijn inwoners, in goede en in slechte tijden. Zij blijft voor mij een belangrijke inspiratiebron. De gevoelens van verbondenheid die mijn familie en ik hebben ervaren na het overlijden van mijn broer Friso, waren ons tot grote steun. Wij zijn daarvoor zeer dankbaar.

Op de dag van de inhuldiging heeft Nederland zich aan de wereld laten zien als een goed georganiseerd land, rijk aan talent. Het was ook een dag van tastbare eenheid en verbondenheid, tussen generaties en bevolkingsgroepen en tussen de verschillende delen van het Koninkrijk. Er is in onze samenleving veel dat een gezond vertrouwen in eigen kunnen rechtvaardigt. Het doet goed om dit, vlak voor de start van de viering van tweehonderd jaar Koninkrijk, te kunnen constateren.

Leden van de Staten-Generaal,
Sinds vijf jaar kampt Nederland met de economische crisis. De gevolgen worden steeds voelbaarder. De werkloosheid stijgt, het aantal faillissementen loopt op, huizen worden minder waard, pensioenen staan onder druk en de koopkracht blijft achter.

Er zijn voorzichtige signalen dat het einde van de mondiale crisis in zicht is. Daarmee ontstaat ook voor ons land perspectief op herstel. Dat neemt niet weg dat de Nederlandse economie kampt met een aantal specifieke problemen van structurele aard, waaronder de schuldenlast van de overheid en huishoudens en de vermogenspositie van banken.
De regering wil het groeivermogen van de Nederlandse economie versterken. Dit legt de basis voor het creëren van banen en herstel van vertrouwen bij mensen en bedrijven. De noodzakelijke hervormingen kosten tijd en vragen om doorzettingsvermogen.

Door maatschappelijke ontwikkelingen zoals vergrijzing en internationalisering voldoen onze arbeidsmarkt en ons stelsel van publieke voorzieningen niet meer volledig aan de eisen van deze tijd. De financiële en economische crisis heeft dit eens te meer duidelijk gemaakt. De regering zet niet alleen in op toekomstige betaalbaarheid van voorzieningen, maar ook op solidariteit tussen generaties en evenwicht tussen verschillende inkomensgroepen. De onderlinge betrokkenheid is in ons land van oudsher sterk. Om ervoor te zorgen dat dit zo blijft, moeten we onder ogen zien dat publieke regelingen en voorzieningen aangepast moeten worden.

Het is onmiskenbaar dat mensen in onze huidige netwerk- en informatiesamenleving mondiger en zelfstandiger zijn dan vroeger. Gecombineerd met de noodzaak om het tekort van de overheid terug te dringen, leidt dit ertoe dat de klassieke verzorgingsstaat langzaam maar zeker verandert in een participatiesamenleving. Van iedereen die dat kan, wordt gevraagd verantwoordelijkheid te nemen voor zijn of haar eigen leven en omgeving.

Wanneer mensen zelf vorm geven aan hun toekomst, voegen zij niet alleen waarde toe aan hun eigen leven, maar ook aan de samenleving als geheel. Zo blijven Nederlanders samen bouwen aan een sterk land van zelfbewuste mensen. Een land met een compacte en krachtige overheid, die ruimte geeft en kansen biedt waar het kan en beschermt als dat nodig is, zodat niemand tussen wal en schip raakt. Elke Nederlander moet de kans krijgen om de veranderingen die ons wachten, in zijn eigen leven in te passen.

De relatie tussen parlement en regering staat het komende jaar in het teken van veel wetgeving. Op basis van het regeerakkoord en de uitwerking daarvan in afspraken met sociale partners en andere maatschappelijke partijen, zal de regering voorstellen bij u indienen.

Cruciaal is en blijft ‘een prudent niveau van overheidsschuld’, zoals het Centraal Planbureau dat eerder dit jaar noemde. Momenteel betalen alle Nederlanders samen – zelfs bij de huidige lage rentestand – 11 miljard euro per jaar aan rente over de overheidsschuld. Als de schuld groeit en de rente stijgt, gaat die rentelast steeds zwaarder drukken op economische groei, op betaalbaarheid van voorzieningen en op de inkomens van mensen.

Zonder ingrijpen blijft het overheidstekort te hoog. De regering legt u daarom extra maatregelen voor van in totaal 6 miljard euro. In 2014 zal de regering voor het laatst geen loonbijstelling uitkeren. In de gezondheidszorg zijn afspraken gemaakt om een groter deel van de zorg via de huisarts te verstrekken en strikter te zijn met het geven van verzekerde zorg. De regering zal een voorstel doen om verschillende toeslagen en regelingen te bundelen in één huishoudentoeslag, die lager wordt naarmate het gezinsinkomen stijgt.

Daarnaast introduceert de regering maatregelen die de economie en de werkgelegenheid op korte termijn stimuleren. Zo krijgen mensen de gelegenheid ontslagvergoedingen die in een aparte bv zijn ondergebracht, versneld te laten uitbetalen tegen een voordelig belastingtarief. De vrijstelling van de schenkingsbelasting wordt verruimd, waardoor jongere generaties makkelijker kunnen investeren in de eigen woning. Om de toegang tot kredieten te vergroten, maakt de regering in 2013 125 miljoen euro vrij. Daarmee kan het midden- en kleinbedrijf investeren in nieuwe activiteiten.

Ondernemers hebben daarnaast de mogelijkheid om investeringen versneld fiscaal af te schrijven. De regering zal – samen met pensioenfondsen, verzekeraars en banken – een Nederlandse investeringsinstelling oprichten. Het doel van deze instelling is grote beleggers te koppelen aan geschikte investeringsprojecten op terreinen als zorg, energie, schoolgebouwen en infrastructuur, om zo de economie te stimuleren.

Om zoveel mogelijk mensen aan het werk te houden en te krijgen, stelt de regering 600 miljoen euro beschikbaar. Zoals afgesproken in het Sociaal Akkoord, komen werkgevers en werknemers hiervoor met sectorplannen. Die zijn gericht op meer banen en stageplaatsen voor jongeren, behoud van vakkrachten en betere begeleiding van werk naar werk. Voor het bestrijden van de jeugdwerkloosheid werkt de regering samen met gemeenten, sociale partners en onderwijsinstellingen om jongeren aan de slag te krijgen en hun kansen op de arbeidsmarkt te vergroten. Het Onderwijsakkoord beoogt 3000 extra banen te creëren om jonge leraren aan het werk te helpen of te houden. Het Techniekpact zorgt voor een betere aansluiting tussen onderwijs en arbeidsmarkt en bestrijdt het tekort aan technisch geschoolde vakmensen. Het Energieakkoord stimuleert duurzame economische groei en creëert 15.000 extra banen. De Omgevingswet vereenvoudigt en versnelt ruimtelijke procedures, zonder afbreuk te doen aan de kwaliteit van de leefomgeving.

Voor de lange termijn werkt de regering aan hervormingen die het groeivermogen van de Nederlandse economie versterken en onze publieke voorzieningen aanpassen aan de eisen van deze tijd.
De omslag naar een participatiesamenleving is in het bijzonder zichtbaar in de sociale zekerheid en in de langdurige zorg. De klassieke verzorgingsstaat uit de tweede helft van de twintigste eeuw heeft juist op deze terreinen regelingen voortgebracht die in hun huidige vorm onhoudbaar zijn en ook niet meer aansluiten bij de verwachtingen van mensen. In deze tijd willen mensen hun eigen keuzes maken, hun eigen leven inrichten en voor elkaar kunnen zorgen. Het past in die ontwikkeling zorg en sociale voorzieningen dicht bij mensen en in samenhang te organiseren. Om dit te bereiken, decentraliseert de regering overheidstaken op drie gebieden.

Ten eerste heeft de regering u onlangs een voorstel gedaan voor een nieuw stelsel van jeugdzorg met ingang van 2015. Kinderen moeten veilig opgroeien en hun talenten kunnen ontwikkelen, om later naar vermogen te participeren in de samenleving. Het nieuwe stelsel brengt de jeugdzorg via de gemeenten dicht bij het kind. Juist gemeenten zijn in staat om op basis van de specifieke situatie van het kind dat hulp nodig heeft, maatwerk te leveren in samenspraak met andere domeinen, zoals wonen, onderwijs, veiligheid en sport.
Ten tweede komt de regering in het komende parlementaire jaar met een voorstel om de langdurige zorg grondig te hervormen. Dat is nodig omdat de uitgaven daarvoor explosief blijven stijgen. Die bedragen nu al 2200 euro per Nederlander per jaar. Lichtere vormen van langdurige zorg worden straks uitgevoerd door gemeenten, die beter kunnen beoordelen of een traplift of taxivergoeding noodzakelijk is. Vergoeding van huishoudelijke hulp blijft beschikbaar voor mensen die deze hulp echt nodig hebben en niet zelf kunnen betalen. Medische zorg zoals verpleging valt straks onder de reguliere zorgverzekering.

Ten derde gaan gemeenten samen met sociale partners werkbedrijven oprichten om mensen in de bijstand of met een arbeidsbeperking te helpen bij het vinden van een baan. Werkgevers en overheid stellen zich samen garant voor 125.000 extra banen in 2026. Als blijkt dat dit aantal niet wordt gehaald, worden bedrijven alsnog verplicht een percentage van hun personeel te rekruteren uit mensen met een arbeidsbeperking. Het wetsvoorstel daartoe ontvangt u dit najaar.

In aansluiting hierop worden ook de Werkloosheidswet en het ontslagrecht gemoderniseerd. De WW krijgt een meer activerend karakter. Sociale partners nemen het voortouw bij begeleiding van werk naar werk, bijvoorbeeld via scholing. De regering beperkt het publiek gefinancierde deel van de WW tot 24 maanden. Sociale partners nemen de verantwoordelijkheid voor een privaat gefinancierd deel van de WW. Dat legt een extra prikkel bij werkgevers en werknemers om te investeren in de kwaliteit van mensen. Werknemers die ontslagen dreigen te worden, ontvangen een scholingsbudget. Flexwerkers krijgen meer zekerheid en meer bescherming. Het ontslagrecht wordt eerlijker en eenvoudiger door één ontslagroute voor te schrijven voor alle werknemers.
Op het gebied van de woningmarkt nam de regering eerder al besluiten, zoals het verplicht annuïtair aflossen bij nieuwe hypotheken als voorwaarde voor de aftrek van hypotheekrente. Met ingang van 2014 wil de regering de maximale aftrek voor de eigen woning geleidelijk terugbrengen naar 38 procent. Dit zal gebeuren in 28 jaarlijkse stappen van een half procent. De opbrengst van deze maatregel komt ten goede aan mensen met een middeninkomen via een verlenging van de derde belastingschijf. Om de huurmarkt te hervormen, kiest de regering voor inkomensafhankelijke huurverhogingen. De extra inkomsten hiervan worden bij de woningcorporaties afgeroomd door middel van een verhuurdersheffing.
Met deze binnenlandse hervormingen bereidt de regering Nederland voor op de toekomst. Daarbij moet vanwege een groeiende internationale verwevenheid onverminderd aandacht zijn voor ontwikkelingen buiten onze landsgrenzen.

Onze open economie heeft ons veel gebracht, maar maakt ons land ook extra kwetsbaar in tijden van internationale crisis en stagnatie. Samenwerking met andere landen, en zeker met die om ons heen, is in het belang van Nederland. De laatste jaren is gebleken hoe de ontwikkelingen in de Europese Unie van betekenis zijn voor de economische, sociale en politieke toekomst van ons land. Nederland moet daarom in de Europese Unie een actieve rol spelen.

Een stevig fundament onder de euro is cruciaal. Daarom maakt de regering zich sterk voor de totstandkoming van een bankenunie. Houdbare tekorten en versterking van de economische structuur blijven de aandacht vragen. Kansen om de concurrentiekracht en het groeivermogen van de lidstaten te versterken, liggen op de Europese interne markt. Die kent op sommige terreinen nog te veel belemmeringen. Daarnaast kan de handel met landen buiten de Europese Unie een impuls krijgen door vrijhandelsakkoorden te sluiten met onder meer de Verenigde Staten en Japan. Een speerpunt voor de regering is de discussie over het takenpakket van de Europese Unie. Een aantal zaken kunnen lidstaten beter zelf regelen, zoals belastingen, sociale zekerheid, pensioenen, zorg en onderwijs. De regering zal hierin het voortouw nemen en het gesprek hierover aangaan met de andere lidstaten.

Ook buiten de Europese Unie heeft Nederland een lange traditie van internationale samenwerking. Dat werd onlangs nog zichtbaar tijdens de viering van honderd jaar Vredespaleis. Volgend jaar is ons land gastheer van de Nuclear Security Summit, waar leiders vanuit de hele wereld afspraken zullen maken om nucleair terrorisme tegen te gaan. Het recente geweld en de humanitaire noodsituatie in Syrië onderstrepen de noodzaak van een internationale rechtsorde met een sterke nadruk op het humanitaire recht. Onveiligheid en instabiliteit in kwetsbare regio’s beïnvloeden onze vrijheid, veiligheid en welvaart. Dit vraagt om een krijgsmacht die op zijn taken berekend is en die in Nederland en het buitenland kan opereren om de belangen van ons land veilig te stellen. In de nota ‘In het belang van Nederland’ geeft de regering concreet aan hoe die krijgsmacht eruitziet en welke aanpassingen daarvoor noodzakelijk zijn. Over de hele wereld zijn Nederlandse mannen en vrouwen actief om de internationale rechtsorde te beschermen. Zij verdienen onze grote dank en waardering voor hun moeilijke werk.

Met de ‘nieuwe agenda voor hulp, handel en investeringen’ geeft de regering vorm en inhoud aan de doelstelling om klassieke vormen van ontwikkelingshulp te verbinden met versterking van handelsrelaties. Het is een combinatie die wederzijds voordeel biedt. Zo heeft het Nederlandse bedrijfsleven veel expertise in waterbeheer. Hiermee helpen we landen in alle delen van de wereld hun waterproblemen op te lossen.

De staatsrechtelijke relatie tussen Nederland en de Caribische delen van het Koninkrijk is in 2010 veranderd. Sindsdien is er steeds meer aandacht voor samenwerking op economisch terrein. Dat is profijtelijk voor alle partijen. Het draagt ook bij aan de noodzakelijke financiële zelfstandigheid en stabiliteit van de Caribische eilanden, die ik binnenkort samen met Koningin Máxima alle zes zal bezoeken.

Leden van de Staten-Generaal,
Om de kracht en kwaliteit van onze samenleving vast te houden, zijn veranderingen noodzakelijk, die voor iedereen dragelijk moeten zijn. Aan de opdracht die daaruit voortvloeit, wil de regering in het parlementaire jaar dat voor ons ligt met volle inzet werken, samen met u. De vraagstukken waarover u zich gaat buigen, zijn complex en ingrijpend. U mag zich in uw zware taak gesteund weten door het besef dat velen u wijsheid toewensen en met mij om kracht en Gods zegen voor u bidden.

Troonrede van 18 september 2012

Leden van de Staten-Generaal, De begroting die de regering u vandaag aanbiedt, heeft betrekking op een bijzonder jubileumjaar in onze vaderlandse geschiedenis. In 2013 begint de nationale viering van 200 jaar Koninkrijk. Na een uiterst turbulente periode in ons land en overal elders in Europa, werden in 1813 de grondslagen gelegd voor een nieuw staatsbestel. Prins Willem Frederik, de latere koning Willem I, gaf bij zijn aankomst in Scheveningen een proclamatie uit. Daarin sprak hij niet alleen over de herwonnen vrijheid, maar ook over het grote belang van herstel van handel en welvaart. De notabelen die hem kort daarna het landsbestuur aanboden, benadrukten de veerkracht die op dat moment werd gevraagd van de hele samenleving.

Twee eeuwen later, en in een heel andere maatschappelijke en staatkundige context, staat ons land opnieuw voor een opgave die om grote veerkracht vraagt. De financiële en economische crisis die de wereld sinds 2008 in haar greep houdt, raakt ook Nederland hard. Economisch herstel volgt niet vanzelf.

De opening van dit parlementaire jaar vindt plaats in een periode van kabinetsvorming. De demissionaire status van het huidige kabinet noopt tot terughoudendheid bij het doen van nieuwe voorstellen. Tegelijkertijd duldt de aanpak van de urgente problemen waar we in eigen land en in Europa voor staan geen uitstel.

De groei van de economie blijft wereldwijd achter bij de verwachtingen. Mede door de schuldencrisis in enkele landen binnen de eurozone is de economische crisis dieper en hardnekkiger dan eerder voorzien. Nederland, met zijn open en internationaal georiënteerde economie, wordt door dit alles bijzonder getroffen. Grote en kleine bedrijven ondervinden hiervan de gevolgen. Hoewel de werkloosheid in ons land in vergelijking met het buitenland nog relatief laag is, stijgt deze ook hier. Het is extra zorgelijk wanneer jongeren na hun opleiding geen werk kunnen vinden.

Onder de huidige omstandigheden is het begrijpelijk dat mensen zich zorgen maken over hun baan, hun pensioen, de waardeontwikkeling van hun huis en de toekomst van hun kinderen. De regering beseft dat zij bij het gezond maken van de overheidsfinanciën en het veiligstellen van toekomstige welvaart belangrijke offers vraagt van alle Nederlanders. Ook als de economie en het consumentenvertrouwen weer aantrekken, is het realistisch te veronderstellen dat groeicijfers in de toekomst lager zullen zijn dan we in het recente verleden gewend waren. Tegelijkertijd leven wij in een van de meest welvarende landen ter wereld, met een hoog niveau van voorzieningen. Het is goed ons dit bewust te zijn en van daaruit met kracht en vertrouwen samen te blijven werken aan herstel.

Het regeringsbeleid richt zich op houdbare overheidsfinanciën, maar ook op bevordering van ondernemerschap, investeren in infrastructuur en versterking van veiligheid, onderwijs en innovatie. Er zijn op meerdere gebieden grote stelselwijzigingen tot stand gebracht, zoals de vorming van de nationale politie per 1 januari 2013. In het onderwijs worden maatregelen doorgevoerd die de kwaliteit versterken en het voor jongeren aantrekkelijker maken te kiezen voor een beroepsopleiding. In de zorg zijn belangrijke stappen gezet om te komen tot meer kwaliteit en kostenbeheersing. De regering heeft daarover afspraken gemaakt met ziekenhuizen, instellingen voor geestelijke gezondheidszorg, medisch specialisten en huisartsen. In de bedrijfsvoering van de Rijksoverheid neemt de efficiency toe door betere samenwerking op terreinen als informatie- en communicatietechnologie, huisvesting en personeel.

Bij haar aantreden in 2010 presenteerde de regering u voorstellen voor bezuinigingen en hervormingen ter waarde van 18 miljard euro. Begin 2012 bleken forse aanvullende maatregelen nodig om het begrotingstekort in 2013 beheersbaar te houden. De regering is verheugd dat vijf partijen dit voorjaar overeenstemming wisten te bereiken over een begrotingsakkoord dat recht doet aan de ernst en omvang van de financieel-economische problemen waar ons land voor staat. Met dit akkoord maken de betrokken partijen het de regering mogelijk ook in 2013 een bijdrage te leveren aan financiële soliditeit en op groei gerichte hervormingen. Het tekort komt daarmee volgend jaar onder de norm van drie procent. Dat versterkt het vertrouwen van de financiële markten in ons land en houdt de rentelasten beheersbaar.

Vanaf 1 januari gaat de AOW-leeftijd geleidelijk omhoog, tot 67 jaar in 2023. Verhoging van het hoge btw-tarief per 1 oktober aanstaande en de nullijn voor de ambtenarensalarissen dragen direct bij aan een lager begrotingstekort. De bankenbelasting wordt verdubbeld en buitensporige bonussen worden zwaar belast. Door veranderingen in de WW en het ontslagrecht wordt de arbeidsmarkt flexibeler. Op de woningmarkt is de overdrachtsbelasting inmiddels structureel verlaagd. De begroting die de regering u vandaag aanbiedt, bevat ook een voorstel gericht op het aflossen van hypotheekschulden.

In Europa zijn belangrijke stappen gezet om de stabiliteit in de muntunie te bevorderen en de euro voor de toekomst sterker te maken. De Europese Unie kan veel bijdragen aan de toekomstige groei van welvaart, welzijn en werkgelegenheid voor de inwoners van alle lidstaten. De Europese samenwerking, die ons land zoveel heeft gebracht, staat door de schuldencrisis onder druk. Een goed functionerende interne markt en een sterke en stabiele munt zijn in economisch opzicht van cruciale betekenis voor alle lidstaten. Voor Nederland, dat een groot deel van zijn nationaal inkomen in Europa verdient, is dit essentieel. Daarom is de regering er veel aan gelegen de muntunie en de interne markt structureel te verbeteren.

Nederland heeft op deze gebieden voorstellen gedaan die navolging kregen. Samen met andere landen is een tweesporenbeleid tot stand gebracht van strenge begrotingsdiscipline en versterking van de Europese groeiagenda. Een eurocommissaris is nu speciaal met begrotingsdiscipline belast en er zullen sneller automatische sancties worden opgelegd aan landen die zich niet aan de afspraken houden. Het is belangrijk dat alle lidstaten hieraan gebonden zijn. Landen zullen elkaar de maat gaan nemen ten aanzien van binnenlandse hervormingen die nodig zijn voor economische groei. Andere concrete resultaten liggen op het terrein van goedkoper mobiel dataverkeer en de komstvan een snel en betaalbaar Europees systeem van octrooibescherming. Dat laatste is van groot belang voor innoverende Nederlandse bedrijven.

De grote vraagstukken rond het terugdringen van de staatsschuld, de toekomst van de euro, en de betaalbaarheid van zorg, goed onderwijs en een rechtvaardig systeem van sociale voorzieningen zijn niet van vandaag op morgen opgelost. Weinigen in ons land betwisten de noodzaak van het gezond maken en vervolgens beheersbaar houden van de overheidsfinanciën. Velen delen het ideaal van maatschappelijke verbondenheid en willen zich daarvoor inzetten. Naar de mening van de regering ligt hierin een belangrijke basis voor een gezamenlijke aanpak, die breed wordt gedragen. De betrokkenheid van vakbonden, werkgeversorganisaties en andere maatschappelijke partijen is hierbij onontbeerlijk. Dat geldt evenzeer voor provincies, gemeenten en waterschappen. Immers, ook van de medeoverheden wordt gevraagd de financiën te beheersen, terwijl hun rol en takenpakket in belang toenemen.

In het Caribische deel van het Koninkrijk staan relatief kleine landen voor grote uitdagingen. De economische crisis laat zich ook daar voelen. De nieuwe staatkundige structuren zijn nog jong. Transparantie en houdbare overheidsfinanciën zijn van groot belang voor de bevolking en het vertrouwen in het bestuur. Na de staatkundige vernieuwing van oktober 2010 wordt op de eilanden Bonaire, Sint Eustatius en Saba op diverse terreinen geïnvesteerd in verbeteringen. Dat geldt onder andere voor de ziekenhuiszorg, de kwaliteit van schoolgebouwen en leerkrachten, en de rioolwaterzuivering.

Samenwerking met andere landen bepaalt sinds jaar en dag het Nederlandse buitenlands beleid. Het belang daarvan neemt in deze tijd van groeiende internationale verwevenheid op alle terreinen toe. Economische diplomatie is nu meer dan ooit noodzakelijk om de crisis het hoofd te bieden. Voor versterking van mensenrechten, bestrijding van armoede, de aanpak van klimaatverandering en milieuproblematiek is gezamenlijk optreden eveneens geboden. In de internationale coalitie tegen piraterij speelt Nederland een vooraanstaande rol, mede ter bescherming van onze eigen koopvaardij.

Op het terrein van ontwikkelingssamenwerking kiest de regering voor een beleid waarbij versterking van de economische structuur en zelfredzaamheid in elkaars verlengde liggen. Daarom is de aanpak geconcentreerd op samenwerking met een kleiner aantal partnerlanden en gericht op terreinen waar ons land veel kennis en ervaring kan inbrengen. Hieronder vallen waterbeheer, landbouw en versterking van de rechtsorde. Op deze manier worden meer concrete resultaten bereikt voor alle betrokken partijen.

Op het gebied van vrede en veiligheid blijft het dringend vereist dat de internationale gemeenschap zich teweerstelt tegen onrecht en onveiligheid. De dramatische gebeurtenissen in Syrië onderstrepen dit eens te meer. In Afghanistan en op andere plaatsen in de wereld zetten meer dan duizend Nederlandse mannen en vrouwen zich elke dag opnieuw in voor rechtszekerheid en een menswaardig bestaan. Zij verdienen ons diepe respect.

Leden van de Staten-Generaal,

Nederland is in sociaal en economisch opzicht een sterk land, gebouwd op een lange traditie van internationaal ondernemerschap, hard werken en solidariteit tussen bevolkingsgroepen en generaties. Op beslissende momenten in onze geschiedenis heeft Nederland de veerkracht getoond waarover al bij het ontstaan van het Koninkrijk in 1813 werd gesproken. Generaties vóór ons hebben bewezen onder moeilijke omstandigheden in goed overleg verschillen te kunnen overbruggen ten dienste van een verstandig sociaal-economisch beleid. Uit die voorbeelden mogen we vertrouwen putten voor de toekomst.

De begroting voor 2013 die de regering u vandaag aanbiedt, is gebaseerd op de overtuiging dat financiële soliditeit en economische groei onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden. Beide zijn nodig voor een goed voorzieningenniveau ten behoeve van toekomstige generaties. Daarover zal de regering graag open en constructief van gedachten blijven wisselen met u, leden van de Staten-Generaal. U mag zich in uw zware taak gesteund weten door het besef dat velen u wijsheid toewensen en met mij om kracht en Gods zegen voor u bidden.

Troonrede 20 september 2011

Leden van de Staten-Generaal,

Ons land maakt economisch moeilijke tijden door. In de afgelopen jaren zijn ondanks de crisis massale werkloosheid en sterke toename van het aantal faillissementen voorkomen. Onze economie en arbeidsmarkt hebben veerkracht laten zien. Daaruit mogen we vertrouwen putten voor de toekomst. Maar vertrouwen alleen is niet genoeg.

De uitgangspositie van Nederland is positief, maar door het inzakken van de wereldhandel zal de economische groei volgend jaar lager zijn dan verwacht. De schuldencrisis in Europa kan ook onze economie raken. Omdat Nederland zeer afhankelijk is van de handel met het buitenland, zijn wij extra kwetsbaar. Het is begrijpelijk dat de internationale ontwikkelingen en de snelheid waarmee die zich voltrekken, dikwijls gevoelens van onzekerheid oproepen.

Vanuit de ambitie om de toekomstige welvaart zeker te stellen, staat de regering een aanpak voor ogen die gebaseerd is op twee met elkaar samenhangende keuzen: gezonde overheidsfinanciën en versterking van het economisch groeivermogen. Die samenhang ligt ten grondslag aan alle voorstellen die u dit parlementaire jaar ter behandeling worden aangeboden.

De ernstige schuldenproblematiek in sommige Europese landen toont aan dat grote en langdurige tekorten een bedreiging zijn voor de welvaart. Daarom zijn beheersing van de overheidsfinanciën en een lage staatsschuld noodzakelijk. Het jaar dat voor ons ligt, wordt dan ook een jaar van ingrijpende bezuinigingsmaatregelen, die alle Nederlanders raken. De regering is er echter evenzeer van doordrongen dat een solide begroting hand in hand moet gaan met hervormingen die het groeivermogen van de Nederlandse economie versterken.

Vanuit deze visie wil de regering de problemen van vandaag aanpakken en de kansen voor morgen creëren. Dat doet zij in de vaste overtuiging dat de kracht van Nederland zit in de ruim 16 miljoen inwoners die ons land telt. Daarbij hoort een kleine en krachtige overheid, die burgers en bedrijven meer ruimte geeft. Om die reden komt de regering met voorstellen om het aantal overheidsregels te verminderen en procedures te vereenvoudigen, en zo creativiteit en innovatie te stimuleren. Het terugdringen van bureaucratie biedt mensen in de publieke dienstverlening meer mogelijkheden hun vakmanschap te ontplooien.

Een overheid die individuen in staat stelt zich te ontwikkelen, draagt bij aan maatschappelijke samenhang. De regering voert een immigratie- en integratiebeleid dat erop gericht is de onderlinge betrokkenheid in de samenleving te versterken. Dat houdt in dat van migranten wordt verwacht dat zij in hun eigen levensonderhoud voorzien en dat zij zich rekenschap geven van de wetten van ons land en de waarden die ons binden.

De bezuinigingsoperatie van 18 miljard euro gaat aan niemand ongemerkt voorbij. Voor vrijwel iedereen daalt in het komend jaar de koopkracht. Tal van voorzieningen worden versoberd. Het uitgangspunt van de regering is dat mensen niet gebaat zijn bij afhankelijkheid. Zij voert daarom een beleid dat financiële zelfstandigheid en maatschappelijke betrokkenheid stimuleert. De regering ontziet echter zo veel mogelijk degenen die bijvoorbeeld door ziekte of beperking écht niet in staat zijn in hun eigen onderhoud te voorzien.

Bij het invullen van de bezuinigingen kijkt de regering in de eerste plaats naar zichzelf en naar de andere overheden. Er zijn al minder ministeries en het aantal rijksambtenaren en overheidsgebouwen zal de komende jaren aanzienlijk dalen. In de provincies en gemeenten is eenzelfde trend zichtbaar. Daarnaast zijn voorstellen gedaan voor vermindering van het aantal bestuurders op alle niveaus. Waar dit mogelijk en nuttig is, draagt de regering taken over aan gemeenten. Voorbeelden hiervan zijn de jeugdzorg en de regeling voor sociale werkplaatsen. Zo kan beter worden ingespeeld op individuele behoeften en wordt tegelijkertijd geld bespaard.

De kleine en krachtige overheid die de regering voor ogen staat, is van wezenlijk belang voor de versterking van het groeivermogen van Nederland. Bij een samenleving die mensen en bedrijven stimuleert in beweging te komen en het beste uit zichzelf te halen, past immers niet een overheid die in de weg loopt, maar een overheid die de weg baant. Dit gebeurt bijvoorbeeld door ondernemerschap en wetenschap actief bij elkaar te brengen in tien topsectoren, die een uitstekende uitgangspositie hebben op de wereldmarkt. Dat geldt onder andere voor onze kennis op het terrein van water, energie en de hoogwaardige voedsel- en landbouwsector. Daarmee kunnen we een bijdrage leveren aan de oplossing van complexe vraagstukken zoals klimaatverandering en grondstoffenschaarste, en tegelijkertijd onze economie versterken.

Een goed werkende interne Europese markt en een stabiele euro zijn essentieel voor de economische doelstellingen van het regeringsbeleid. Bovendien moeten mensen kunnen vertrouwen op de waarde van hun spaargeld en pensioenen. Om die reden heeft de overheid de afgelopen jaren noodgedwongen fors geïnvesteerd in de stabiliteit van het Nederlandse bank- en verzekeringswezen. Nu vraagt de regering van deze sector een bijdrage in de vorm van een bankenbelasting vanaf 2012.

Het spreekt vanzelf dat toekomstige economische groei nauw verbonden is met ons vermogen om te blijven leren. Goed onderwijs is fundamenteel voor de concurrentiekracht van ons land en geeft mensen de kans hun talenten te ontplooien. De regering wil daarom de kwaliteit van het onderwijs verbeteren. In het primair en voortgezet onderwijs worden docenten en leerlingen gestimuleerd zich te blijven ontwikkelen en tot hogere prestaties te komen. Met dat doel worden de eisen aan de opleiding van docenten aangescherpt en worden leerlingen getoetst op basis van landelijk geldende normen. Om goed functioneren extra te kunnen belonen, moeten de resultaten van scholen en docenten inzichtelijk zijn. Docenten dienen zich bovenal te kunnen richten op lesgeven in hun vakgebied. De regering doet hiervoor voorstellen.
Voor studenten in het hoger onderwijs gaat de eigen bijdrage omhoog. Met de opbrengst daarvan wordt geïnvesteerd in kwalitatief betere en intensievere onderwijsprogramma’s. De regering maakt afspraken met universiteiten en hogescholen over concentratie van opleidingen, het bevorderen van excellentie in onderzoek en een betere aansluiting op de arbeidsmarkt. Dit laatste is óók nodig in het middelbaar beroepsonderwijs, waar vakmanschap meer centraal moet staan.

Goed onderwijs is cruciaal voor de kracht van onze samenleving. De regering is zich ervan bewust dat hier voor de overheid een kerntaak ligt. Dat geldt eveneens voor voorzieningen als veiligheid, zorg en sociale zekerheid. Ook op deze terreinen zijn structuurversterkingen nodig.

Veiligheid is bij uitstek een maatschappelijke basisbehoefte. De vorming van een nationale politie is nodig om krachtiger op te kunnen treden tegen criminaliteit. De regering richt zich daarbij in het bijzonder op misdrijven die zeer ingrijpend zijn voor het slachtoffer en de samenleving. Dat geldt onder andere voor kindermisbruik, overvallen op winkels en straatroof. Ook de georganiseerde misdaad wordt harder aangepakt, waarbij het accent ligt op de bestrijding van mensenhandel, drugscriminaliteit en witwassen. De positie van slachtoffers verbetert, onder meer door het mogelijk te maken dat in een vroeg stadium beslag kan worden gelegd op eigendom van verdachten met het oog op schadevergoeding.

In het Nederlandse zorgstelsel staat solidariteit tussen oud en jong, tussen gezond en ziek, centraal. De regering wil dat dit zo blijft en geeft in deze kabinetsperiode ruim 15 miljard euro meer uit aan zorg, ondanks de enorme bezuinigingsopdracht waarvoor zij zich gesteld ziet. Een dergelijke stijging van de uitgaven is op termijn echter onhoudbaar. Zonder maatregelen worden premies onbetaalbaar en gaat in de toekomst een onverantwoord groot deel van de schaarse overheidsmiddelen naar de zorg. De regering vindt het noodzakelijk het zorgstelsel toekomstbestendiger te maken. Om die reden is met de ziekenhuizen, specialisten en zorgverzekeraars een akkoord gesloten over het betalen per geleverde behandeling en over een lagere groei van de zorguitgaven. Ook wordt het mogelijk gemaakt dat verzekeraars en ziekenhuizen over een groter deel van het zorgaanbod vrij kunnen onderhandelen.
Op het terrein van de ouderenzorg investeert de regering in verdergaande kwaliteitsverbetering. Rechten van bewoners in zorginstellingen worden vastgelegd in een nieuwe beginselenwet. Hun wensen over de manier waarop zij hun leven waardig willen inrichten, worden in deze wet centraal gesteld.
Het beroep op het persoonsgebonden budget neemt een zodanig hoge vlucht dat de regering het onverantwoord acht deze regeling in de huidige vorm voort te zetten. Mensen met een indicatie voor verblijf in een zorginstelling behouden de mogelijkheid hun eigen zorg te organiseren. Vanzelfsprekend blijft voor mensen zonder verblijfsindicatie zorg van goede kwaliteit beschikbaar.

Ook in de sociale zekerheid en de oudedagsvoorzieningen zijn maatregelen nodig om goede basisvoorzieningen te behouden. De regering wil een arbeidsmarktbeleid voeren waarbij het principe geldt van ‘werk boven uitkering’. Gelet op het feit dat mensen gemiddeld steeds langer leven, is het logisch dat wij allen langer gaan werken. De regering streeft ernaar in dit parlementaire jaar het wetsvoorstel voor de verhoging van de AOW-leeftijd met u te bespreken. Daarnaast blijft het nodig met de sociale partners de samenhang tussen de AOW en de aanvullende pensioenen te bevorderen.
De regering geeft gemeenten meer mogelijkheden om mensen aan het werk te krijgen in een reguliere baan en budgetten voor re-integratie effectiever in te zetten. Daarom worden de huidige regelingen voor de Wajong, de sociale werkplaatsen en de Wet Werk en Bijstand samengevoegd in één nieuwe regeling ‘Werken naar vermogen’. Voor jongeren die volledig en duurzaam arbeidsongeschikt zijn verklaard, verandert er niets. Dit geldt ook voor hen die met de zwaarste indicatie in een sociale werkplaats werken.
Om het maatschappelijk draagvlak onder ons sociale stelsel te behouden, gaat de regering mensen die frauderen met uitkeringen, strenger straffen. Ditzelfde geldt voor bedrijven die zich niet houden aan regelgeving voor arbeidsomstandigheden.

De regering is zich zeer bewust van het open karakter van de Nederlandse economie. De toenemende internationale verwevenheid tussen mensen en landen en de verschuivingen in de mondiale verhoudingen vragen om een actieve opstelling in de wereld. De economische belangen van ons land zijn wereldwijd zeer groot. De regering wil daar in de volle breedte van het buitenlands beleid een sterker accent op leggen. Dat doet zij bijvoorbeeld door economische diplomatie te stimuleren en in het kader van ontwikkelingssamenwerking meer oog te hebben voor de kansen van ons bedrijfsleven. Nederland blijft op het terrein van ontwikkelingssamenwerking aan zijn internationale verplichtingen voldoen.
Een belangrijke doelstelling van het buitenlands beleid is het bevorderen van democratische waarden en mensenrechten, en van stabiliteit en vrede in de wereld. De Nederlandse mannen en vrouwen die zich in Afghanistan en elders op de wereld daarvoor inzetten, verdienen onze grote steun en waardering.

Leden van de Staten-Generaal,

De huidige economische situatie vraagt om maatregelen. Het bezuinigingspakket dat de regering u voorlegt, is dan ook omvangrijk. De voorstellen raken de koopkracht van alle Nederlanders. De groeiende economische en maatschappelijke onzekerheden stellen ons incasseringsvermogen op de proef.
Toch is er reden voor optimisme, want de uitgangspositie van ons land is en blijft relatief goed. De maatregelen die de regering presenteert, zijn erop gericht onze welvaart zeker te stellen. De regering doet een appèl op iedereen hieraan een bijdrage te leveren. Een appèl om in deze moeilijke periode met elkaar te bouwen aan een sterkere samenleving en een sterkere economie, in de beste tradities van ons land. Hierbij weten wij ons nauw verbonden met de andere landen van het Koninkrijk en met de Caribische eilanden die sinds vorig jaar deel uitmaken van ons staatsbestel.

Op u, leden van de Staten-Generaal, rust bij dit alles een speciale verantwoordelijkheid. De regering ziet uit naar een intensieve en open gedachtenwisseling en wil graag samen met u werken aan breed gedragen oplossingen. U mag zich in uw zware taak gesteund weten door het besef dat velen u wijsheid toewensen en met mij om kracht en Gods zegen voor u bidden.

Troonrede 21 september 2010

Leden van de Staten-Generaal,

Willen wij daadkrachtig het economisch herstel vorm kunnen geven, dan is stabiel bestuur gewenst. Intensief wordt sinds de Tweede Kamer-verkiezingen van 9 juni gewerkt aan de totstandkoming van een nieuw kabinet. Lopende de kabinetsformatie past het huidige kabinet terughoudendheid bij het doen van beleidsvoorstellen voor het komende jaar.

Lange tijd en wereldwijd zullen de gevolgen van de financieel-economische crisis voelbaar blijven. Een ingrijpend pakket van ombuigingen is nu noodzakelijk om de positie van ons land ook op de lange termijn te verbeteren. Maatregelen voor de jaren na 2011 zullen vanzelfsprekend door een nieuw kabinet voorbereid moeten worden.

Voorwaarde voor een duurzame ontwikkeling en welvaart is een stabiel begrotingsbeleid. Aanvullende voorstellen om het jaarlijkse tekort op de begroting terug te dringen, zijn onvermijdelijk. Noodzakelijke middelen om de economie te stimuleren heeft de regering reeds ingezet. Niet langer kan dit beleid ongewijzigd worden gecontinueerd.

Als gevolg van de dalende belastinginkomsten en de stimuleringsmaatregelen is het overheidstekort fors opgelopen. Staatsschuld en tekort stijgen tot een hoogte die op den duur niet houdbaar is.

Structurele financiële maatregelen zullen nú genomen moeten worden. Om de hoge overheidstekorten terug te dringen komt de regering met voorstellen die de financiële positie van de Rijksbegroting op termijn zullen verbeteren. Voldaan wordt tevens aan de voorwaarden van het Europees Stabiliteits- en Groeipact, waaraan ons land gebonden is. De keuzes van de regering zijn daarbij vooral ingegeven door de wens en de noodzaak het uitgavenniveau te verlagen.

Hoewel in Nederland de werkloosheid minder hoog is opgelopen dan in de landen om ons heen, blijft de regering zich inzetten om deze terug te dringen. In deze moeilijke tijden is het belangrijk houvast te bieden aan alle inwoners van ons land, met een beleid dat gericht is op behoud van werkgelegenheid en versterking van de economie.

Op termijn zal de arbeidsmarkt als gevolg van de vergrijzing gekenmerkt worden door een dalend arbeidsaanbod. Het blijft noodzakelijk maatregelen te treffen die de arbeidsparticipatie vergroten, de inzetbaarheid van werknemers verbeteren en de arbeidsmobiliteit bevorderen.

Nederland is voor zijn welvaart voor een groot deel afhankelijk van de levering van goederen en diensten aan het buitenland. Voor de komende jaren moet rekening worden gehouden met een sterk toenemende concurrentie op de exportmarkten. Vanwege ons relatief hoge loonkostenniveau zal ons land zich moeten blijven inspannen om de concurrentie te weerstaan door innovatieve producten en diensten van hoge kwaliteit te leveren. Een verantwoorde loonontwikkeling is daarbij een belangrijke voorwaarde.

Een sterke en stabiele financiële sector is voor onze samenleving en ons internationaal opererende bedrijfsleven van bijzonder belang. Het is daarom essentieel dat het maatschappelijk vertrouwen in de sector wordt hersteld.
Internationaal zijn al stappen gezet ter verscherping van het toezicht. Zo worden voorstellen voorbereid voor betere samenwerking tussen toezichthouders en versterking van de reservepositie van instellingen. De Nederlandse financiële sector heeft zélf verantwoordelijkheid getoond door het opstellen van de Code Banken. Wettelijke verankering hiervan vormt een basis om met behulp van strengere kapitaaleisen en dwingende beloningsprincipes de vertrouwensrelatie met de samenleving te herstellen. Voor het beheer van financiële instellingen die door de Staat zijn overgenomen, wordt een aparte structuur opgezet.

Het Nederlandse pensioenstelsel is robuust in vergelijking met de stelsels van andere landen. Maar maatregelen zijn noodzakelijk omdat de stijgende levensverwachting de pensioenuitkeringen onder druk zet. Om volgende generaties na een werkzaam leven te verzekeren van een goed pensioen, ligt een verhoging van de pensioengerechtigde leeftijd in de rede. Werkgevers en werknemers hebben reeds laten blijken gezamenlijk hieraan mee te willen werken.

Daarnaast heeft de economische crisis ernstige gevolgen voor de waarde van ons pensioenvermogen. De regering hecht eraan dat de bestaande regelgeving wordt nageleefd, teneinde het vertrouwen op lange termijn te herstellen.

Voor de samenleving zijn niet louter financieel-economische ontwikkelingen doorslaggevend. Maatschappelijke ontwikkelingen hebben evenzeer hun doorwerking in de kwaliteit van onze maatschappij. Sociale samenhang werd in de Nederlandse samenleving vaak als vanzelfsprekend beschouwd. De afgelopen jaren zijn wij ons er echter van bewust geworden dat dit niet zo is. In het verleden waren reeds voortdurend inspanningen nodig om tegenstellingen en verschillen van opvatting in de samenleving beheersbaar te houden. Deze noodzaak is in onze tijd niet minder geworden. Het bieden van tegenwicht is niet alleen een taak voor de regering, maar ook voor burgers en de vele maatschappelijke organisaties die ons land telt. Een harmonieuze samenleving is gebouwd op respect, verdraagzaamheid en wellevendheid. Dat vergt geven en nemen, tolerantie maar ook aanpassing. Dit is de verantwoordelijkheid van ons allen.

Onze stijgende levensverwachting is een groot goed. Tegelijkertijd stelt zij de samenleving voor nieuwe uitdagingen. Zo zijn een adequaat onderwijssysteem, een hoogwaardige gezondheidszorg, een leefbare woonomgeving en een veilige samenleving voorzieningen die de nodige financiële inspanningen vergen. Hierbij staan kwaliteit en toegankelijkheid centraal.

Kwaliteitsverbetering in het onderwijs is steeds een prioriteit van het regeringsbeleid geweest. Op die weg zullen nog veel stappen gezet moeten worden. Hierbij is, naast het verwerven van kennis, ook de aansluiting bij het bedrijfsleven en de arbeidsmarkt van belang. In zijn afsluitend rapport heeft het Innovatieplatform voorstellen gedaan om Nederland op de lijst van kenniseconomieën te laten opklimmen van plaats tien tot in de top vijf. Bij de ambitie om ons land tot een echt kennisland te maken, horen goed onderwijs en onderzoek. In de vandaag ingediende begroting ontziet de regering het onderwijs. Daarnaast spreekt zij het bedrijfsleven aan op een hogere bijdrage voor ontwikkeling en onderzoek.

De gezondheidszorg is in ons land van goede kwaliteit. De toegankelijkheid hiervan is voor alle Nederlanders zeer ruim. Daar staat wél tegenover dat, mede door de groeiende vraag naar zorg, de kosten in de afgelopen jaren sterk zijn toegenomen.  Dit wordt veroorzaakt door steeds grotere technologische verbeteringen en de stijgende levensverwachting. Maatregelen om de kosten in de hand te houden zullen worden genomen, teneinde de doelmatigheid in de ziekenhuiszorg verder te vergroten.

Om de toegankelijkheid en het vertrouwen in de woningmarkt te herstellen dienen investeringen en doorstroming te worden bevorderd. De regering heeft maatregelen genomen om de woningbouw te stimuleren. Dit is nodig, want niet alleen de bevolking blijft groeien, maar ook het aantal huishoudens. Zeker in de Randstad is er nog steeds een grote behoefte aan goede en betaalbare huisvesting. Daarnaast blijft  aandacht geboden voor de specifieke problemen van krimpgebieden.
De regering zal de mobiliteit verbeteren door een versnelde aanpak van knelpunten in de infrastructuur. Een gerichte werkwijze zal moeten garanderen dat Nederland goed is beveiligd tegen het water. Daarnaast moet er, ook in perioden van droogte, voldoende zoet water beschikbaar zijn.

Het veiligheidsbeleid is er al jaren op gericht om overlast en criminaliteit aan te pakken, maar ook om de kwaliteit van het leefklimaat in de wijken structureel te verbeteren. De wijkgerichte aanpak blijft een goed instrument om samen met gemeenten, burgers en woningcorporaties hieraan te werken. Het jeugdbeleid is gebaseerd op de ervaring dat preventie loont. Alle kinderen moeten gelijke kansen krijgen om zich te kunnen ontwikkelen. Schooluitval moet effectief worden bestreden. Het actief beveiligen en beschermen van de samenleving en de burger tegen intimidatie, discriminatie en geweld blijft een hoge prioriteit van de regering.

Nederland is de op één na grootste exporteur van land- en tuinbouwproducten. Het innovatieve en duurzame karakter van onze agrarische sector staat wereldwijd hoog aangeschreven. Ons land kan een belangrijke bijdrage leveren aan de mondiale voedselzekerheid door te blijven werken aan verbetering van de huidige technologieën. De overheid schept hierbij randvoorwaarden voor duurzame productiemethoden.

De financieel-economische crisis heeft nog eens duidelijk gemaakt hoe verweven Nederland is met de wereld om ons heen. Het wekt vertrouwen dat Europa in een moeilijke tijd slagvaardig kan opereren. Niet alleen op financieel-economisch terrein toont Europa zijn toegevoegde waarde. Ook op het gebied van duurzaamheid worden belangrijke stappen gezet. Zo wordt het komende jaar in Europa besloten over de aanscherping van emissienormen voor autoverkeer.
In contacten met onze partners en internationale organisaties hebben de bestrijding van armoede in de wereld, de duurzaamheid van onze planeet, versterking van mensenrechten en internationale vrede en veiligheid een centrale plaats. De inzet van Nederland tijdens de afgelopen G20 en Europese topconferenties is mede in dat licht te bezien.

Stabiliteit, vrede en goed bestuur worden gediend met samenwerking binnen internationale organisaties zoals de Europese Unie, de NAVO en de Verenigde Naties. Een goed toegeruste veiligheids- en defensieorganisatie draagt daartoe bij. De eerste taak van onze krijgsmacht is de zorg voor de veiligheid van het eigen en het bondgenootschappelijk grondgebied. Daarenboven heeft Nederland ook de opdracht aanvaard bij te dragen aan internationale vredesmissies en crisisbeheersingsoperaties. Grote dank zijn wij verschuldigd aan de mannen en vrouwen die zich in de afgelopen acht jaren in Afghanistan hebben ingezet, in het bijzonder in de provincie Uruzgan, om de bevolking te helpen bij het bouwen aan een betere toekomst. Ook hen die thans nog de verantwoordelijkheid dragen voor de veilige terugkeer van de laatste eenheden en materieel, willen wij in onze dank betrekken.

Intens medeleven gaat uit naar degenen die gewond zijn geraakt bij het uitoefenen van hun taken. Diep respect zullen wij blijven voelen voor degenen die bij het vervullen van hun opdracht hun leven hebben gegeven. Zij -­ en hun nabestaanden – blijven in onze gedachten. Wij allen kunnen trots zijn op wat onder zeer moeilijke omstandigheden is verricht in Afghanistan.

Voorbereidingen zijn getroffen om de staatkundige vernieuwingen binnen het Koninkrijk hun beslag te laten krijgen. De Nederlandse Antillen zullen als land binnen het Koninkrijk ophouden te bestaan. Curaçao en Sint-Maarten krijgen elk de status van land. De eilandgebieden Bonaire, Sint-Eustatius en Saba zullen als openbaar lichaam deel gaan uitmaken van het Nederlandse staatsbestel. Curaçao en Sint- Maarten kunnen blijven rekenen op steun van de regering op het terrein van rechtshandhaving en goed bestuur.

Leden van de Staten-Generaal,

In afwachting van het aantreden van een nieuw kabinet bereidt U zich voor op voorstellen die op veel beleidsterreinen bij U aanhangig worden gemaakt. Over de afhandeling daarvan zal in overleg met U moeten worden beslist. Vast staat dat veel aandacht en inspanning van U zal worden gevraagd bij de zwaarwegende beslissingen die nodig zijn om onze economische en sociale problemen het hoofd te bieden. U mag zich daarin gesteund weten door het besef dat velen U wijsheid toewensen en met mij om kracht en Gods zegen voor U bidden.

Troonrede van 15 september 2009

Leden van de Staten-Generaal,

De huidige tijd vraagt om vastberadenheid en bereidheid tot verandering.
De wereldwijde financiële en economische crisis heeft ook Nederland hard geraakt. De snelheid waarmee de gebeurtenissen zich in het achter ons liggende jaar hebben voltrokken, was uitzonderlijk.
Mensen verliezen hun baan, het aantal faillissementen neemt snel toe, jarenlang opgebouwde vermogens slinken en de overheidsfinanciën vertonen onvermijdelijk grote tekorten. De gevolgen zullen nog lang gevoeld worden.
Bovendien hebben ontsporingen in de financiële sector het vertrouwen in instituties en hun bestuurders aangetast.
Door dit alles groeit bij velen de onzekerheid over de toekomst.

Het is de ambitie van de regering onzekerheden om te buigen naar herstel. De noodzakelijke veranderingen bieden perspectief op een economisch en sociaal krachtig Nederland.
Wij hebben elkaar en ons land veel te bieden door in saamhorigheid vast te houden aan de traditie van vrijheid, verantwoordelijk burgerschap en een actieve Europese en internationale opstelling.

In het najaar van 2008 heeft de regering met kracht ingegrepen in de financiële sector teneinde spaartegoeden van burgers en financiering van bedrijven veilig te stellen en instorten van de economie te voorkomen.

Drie miljard euro wordt geïnvesteerd in nieuwbouw en onderhoud van scholen, ziekenhuizen, woningen en infrastructuur en in energiebesparing. Hiermee wil de regering de economie stimuleren.
Eveneens wordt drie miljard euro uitgetrokken voor arbeidsmarkt en bedrijfsleven en voor onderwijs en kennis. Bedrijven worden gesteund met ruimere kredietfaciliteiten en met regelingen voor deeltijdwerkloosheid. Daardoor zullen meer werknemers hun baan behouden.

Tussen 2008 en 2011 wordt ongeveer acht miljard euro extra uitgegeven aan uitkeringen voor werkloosheid en bijstand. De begroting voor 2010 besteedt bijzondere aandacht aan de bestrijding van de jeugdwerkloosheid.

Ook dient de regering vandaag een voorstel in voor een Crisis- en herstelwet, gericht op versnelling van procedures voor infrastructurele projecten. Dit biedt een basis voor meer dynamiek in de economie en daarmee voor meer werkgelegenheid.

In de jaren dat de Nederlandse economie krimpt, worden de overheidsuitgaven niet verlaagd. Al deze en andere maatregelen vangen de gevolgen van de recessie op korte termijn zo veel mogelijk op.
Voor de jaren daarna bevat deze begroting voorstellen die de basis bieden voor herstel van de overheidsfinanciën.

De staatsschuld is fors gestegen en zal niet vanzelf weer verminderen. Het overschot van één procent van het bruto binnenlands product op de begroting van vorig jaar is omgeslagen in een tekort van meer dan zes procent in 2010. De recessie leidt tot aanzienlijk lagere belastingafdrachten door burgers en bedrijven. Zelfs bij een gemiddelde economische groei van twee procent zal de staatsschuld blijven toenemen met ongeveer vijfendertig miljard euro per jaar.

Hoewel de economie volgend jaar weer voorzichtig lijkt te verbeteren, blijven de opgaven waar we voor staan aanzienlijk.
Als de welvaart achteruitgaat en de staatsschuld stijgt, wordt het bovendien moeilijker om de kosten te dragen van een vergrijzende bevolking en van de noodzakelijke overgang naar een economie waarin voluit recht wordt gedaan aan de eisen die een goed klimaat- en milieubeleid ons stelt.
Bij ongewijzigd beleid zullen ernstige en onwenselijke gevolgen optreden voor de hoogte van belastingen en sociale premies, voor de werkgelegenheid en voor de betaalbaarheid van voorzieningen als zorg, onderwijs en pensioenen.

De regering acht het niet verantwoord deze rekeningen door te schuiven naar de jonge en toekomstige generaties. Jongeren dreigen nu geen werk te vinden, straks tijdens hun werkzame leven ook de lasten van een vergrijsde bevolking te moeten dragen, en daarna niet meer te kunnen rekenen op goede collectieve voorzieningen. Dit mogen wij niet laten gebeuren!
In dit licht heeft de regering al eerder haar voornemens ontvouwd om, rekening houdend met zware beroepen, de AOW-leeftijd te verhogen naar 67 jaar, de kosten van de zorg te beheersen en eigenaren van huizen met een waarde boven 1 miljoen euro zwaarder te belasten.

Voor het eind van dit jaar zal een voorstel van een Wet tekortreductie Rijk en medeoverheden bij u worden ingediend, waarvan de regering hoopt dat deze op 1 januari 2011 in werking kan treden. De wet verplicht het saldo tussen uitgaven en inkomsten jaarlijks te verbeteren.

De regering zal het komende halfjaar fundamentele heroverwegingen voorbereiden op een twintigtal brede terreinen in de collectieve sector.
De Voorjaarsnota 2010 biedt de eerste gelegenheid om tot maatregelen te komen.
Om bij te dragen aan het noodzakelijke herstel van de overheidsfinanciën zal onderzocht worden waar met twintig procent besparing maatschappelijke doelen kunnen worden gerealiseerd.
Dit moet zicht geven op financieel verantwoorde mogelijkheden om publieke diensten voor burgers effectiever uit te voeren, beleid beter af te stemmen op problemen in de samenleving en verantwoordelijkheden tussen overheden en burgers anders en beter vorm te geven.
De heroverwegingen moeten er ook toe leiden dat onderwijs, kennis, innovatie en ondernemerschap doelgerichter worden ingezet om economische groei te bevorderen. Daarnaast zal duidelijk gemaakt worden hoe belangrijke sectoren van het Nederlandse bedrijfsleven, zoals waterbeheer en energie, landbouw en visserij, klimaat en milieu, daaraan kunnen bijdragen.
De heroverwegingen hebben tot doel fundamentele keuzes te maken met het oog op een economisch en sociaal krachtig Nederland.

Het matigen van de loonontwikkeling draagt bij aan meer werkgelegenheid en aan een eerlijke verdeling van de lasten van de economische recessie tussen werkenden en niet-werkenden, tussen de collectieve sector en de marktsector, tussen hogere en lagere inkomens en tussen jong en oud.
De regering roept sociale partners op tot een verantwoorde loonontwikkeling. Indien dit niet gebeurt, zal de regering haar eigen verantwoordelijkheid nemen.

De economische recessie heeft ook morele tekortkomingen blootgelegd in het functioneren van markt en maatschappij. De regering heeft gebreken in de financiële sector binnen en buiten Nederland benoemd en vertaald naar voorstellen voor striktere normering en beter toezicht.
Bindende afspraken worden gemaakt over begrenzing van te hoge beloningen en bonussen.

In deze moeilijke tijd acht de regering het van belang te blijven werken aan een samenleving waarin mensen zich met elkaar verbonden weten, in vrijheid elkaar respecteren en samen verantwoordelijkheid dragen.
Goede opvoeding en goed onderwijs liggen ten grondslag aan verantwoordelijk burgerschap.
De afgelopen twee jaar heeft de regering maatregelen genomen ter bevordering van sociale samenhang, veiligheid, stabiliteit en respect.
Een vasthoudende aanpak over een reeks van jaren is nodig om tot resultaten te komen. Daarom zal de regering bijzondere aandacht blijven schenken aan jeugd en jongeren, aan inburgering en aan kwetsbare wijken in grote steden.

Gebrek aan integratie van sommige groepen in de samenleving, onfatsoenlijk en respectloos handelen van velen in de openbare ruimte en crimineel gedrag van groepen jongeren blijken hardnekkig en veroorzaken veel maatschappelijk ongenoegen.
De regering treedt daarom niet alleen consequent op tegen plegers van delicten maar pakt ook oorzaken van problematisch gedrag aan. De samenwerking van justitie, politie, gemeenten, reclassering en jeugdzorg is daarvoor essentieel.

De regering zal de maatschappelijke weerbaarheid in ons land bevorderen door meer ruimte te geven aan burgers en organisaties en goed met hen samen te werken. Ook met medeoverheden en de publieke sector is goede samenwerking geboden. Vertrouwen in maatschappelijke organisaties, democratie en rechtsstaat is daarbij van onmisbaar belang.

Een economisch en sociaal krachtig Nederland vereist samenwerking in Europa en een internationale oriëntatie.
Nederland heeft veel te winnen bij een duurzame en open wereldeconomie. Ruim zestig procent van onze werkgelegenheid hangt daar rechtstreeks van af. Nederland zet zich in voor vrije en eerlijke wereldhandel en beter toezicht op de internationale financiële sector.
De recessie verzwaart de opgaven waar alle landen samen voor staan om armoede te bestrijden en klimaatverandering aan te pakken. Niettemin zal ons land zich blijven inspannen voor samenwerking met de armste landen en met landen met opkomende economieën, en ook voor drastische verlaging van de uitstoot van schadelijke stoffen.
De Algemene Vergadering van de Verenigde Naties, de G20-bijeenkomst in Pittsburgh en de klimaatconferentie in Kopenhagen bieden hiertoe nog dit jaar gelegenheid.

Nederland heeft de wereld veel te bieden. Wij zetten ons in voor vrede en veiligheid. Ons land maakt zich sterk voor mensenrechten, vrijheid, democratie en rechtsorde. Deze waarden vinden in Europa hun oorsprong. Juist nu is en blijft Europese samenwerking essentieel. De regering ziet uit naar de inwerkingtreding van het Verdrag van Lissabon.
Bij vredes- en veiligheidsmissies zal ons land zijn internationale verantwoordelijkheid blijven nemen. De regering heeft grote waardering voor de militairen die deze zware taken uitvoeren, zoals in Afghanistan. Wij denken met respect aan degenen die hierbij het leven hebben gelaten of gewond zijn geraakt.

De regering zal zich ook in Koninkrijksverband blijven inzetten voor gezonde overheidsfinanciën en goede publieke voorzieningen. Nieuwe staatkundige verhoudingen binnen het Koninkrijk moeten daaraan bijdragen. In het belang van de burgers zullen alle betrokkenen zich moeten inspannen om het komend jaar de nieuwe regelingen tot stand te brengen.

Leden van de Staten-Generaal,
Ons land staat voor een uitzonderlijke, maar geenszins onmogelijke opgave.
Met vastberadenheid en met de bereidheid tot verandering kunnen wij de kansen benutten voor een economisch en sociaal krachtig Nederland. De regering doet daartoe een beroep op alle Nederlanders en een ieder die in Nederland woont. Er rust een verantwoordelijkheid op ons allen, jong en oud, burgers en bestuurders, werknemers en werkgevers. De regering spreekt de hoop uit dat iedereen zich daarvan bewust is en ernaar wil handelen.
Op u, leden van de Staten-Generaal, rust de zware verantwoordelijkheid om, samen met de regering, initiatief te nemen. U mag zich daarin gesteund weten door het besef dat velen u wijsheid toewensen en met mij om kracht en Gods zegen voor u bidden.

Troonrede 16 september 2008

Leden van de Staten-Generaal,

Nederland kan zelfbewust en met vertrouwen inspelen op de hoge eisen die momenteel aan ons worden gesteld. Wereldwijd zijn er ontwikkelingen waarover mensen zich zorgen maken. Vrede en veiligheid staan op veel plaatsen onder druk. Duurzame economische groei is niet vanzelfsprekend. In eigen land vraagt de kwaliteit van de dagelijkse leefomgeving extra inzet. Ook zijn inspanningen nodig om onderling respect te versterken.

De regering wil met alle burgers samen bouwen aan een land dat vertrouwen heeft in zichzelf en de blik gericht houdt op de toekomst. Centraal in de begrotingsvoorstellen voor 2009 staan een intensieve internationale samenwerking, optimale kansen voor duurzame economische groei en een leefomgeving die mensen houvast en vertrouwen biedt.

Vrede en veiligheid vragen voortdurend aandacht. Wij leveren van oudsher bijdragen aan vredesmissies en ontwikkelingssamenwerking. Als internationaal georiënteerd land stelt Nederland zich verantwoordelijk en constructief op. Ook nu zet ons land zijn inspanningen op het gebied van internationale rechtsorde, mensenrechten, ontwikkelingssamenwerking en crisisbeheersing onverminderd voort. Om de veiligheidstaken goed te kunnen uitvoeren wordt geïnvesteerd in materieel en personeel.

De aanwezigheid van Nederlandse militairen in Afghanistan en andere conflictgebieden bevestigt dat onze solidariteit de landsgrenzen overstijgt. Voor de zware taak die zij vaak met gevaar voor eigen leven vervullen, verdienen zij niet-aflatende waardering. Wij denken aan hen die vielen en aan hun nabestaanden.

Fragiele staten hebben grote moeite de millenniumontwikkelingsdoelen te halen. Juist daarom investeert de regering extra in deze landen. Ook wil zij de vrijheid van meningsuiting, de mediadiversiteit en de vrijheid van godsdienst in de wereld bevorderen. Er worden daarom meer middelen toegevoegd aan het mensenrechtenfonds.

De Europese Unie heeft vrijheid en veiligheid gebracht in ons deel van de wereld. De regering zal zich blijvend inzetten voor een hechte Europese samenwerking. Het is verheugend dat u, Staten-Generaal, het Verdrag van Lissabon heeft goedgekeurd. De regering hoopt dat de lidstaten van de Unie in 2009 vervolg geven aan de ratificatie.

Samenwerking in Europees verband is eveneens cruciaal bij het realiseren van duurzame economische groei. De begroting van de EU dient daar in toenemende mate op te worden gericht.

Duurzame economische groei spreekt niet vanzelf. De wereldeconomie kampt met tegenslagen. Overal neemt de vraag naar voedsel en energie toe en stijgen de prijzen. De crisis op de financiële markten vertraagt ook in ons land de groei.

Dankzij de inspanningen van de afgelopen jaren staat de Nederlandse economie er relatief goed voor. De werkloosheid is laag. Sinds het jaar 2000 is de koopkracht per huishouden gemiddeld met twaalf procent gestegen. Ons pensioenstelsel en andere sociale voorzieningen zijn solide. Alertheid blijft echter geboden.

De regering wil deze fundamenten verder verstevigen door verbetering van de concurrentiepositie, beperking van de inflatie en vergroting van de arbeidsparticipatie. De btw wordt daarom niet verhoogd. Dit maakt een verantwoorde loonkostenontwikkeling en verlaging van de werknemerspremies op arbeid mogelijk. Zo kunnen in 2009 de lasten voor burgers en bedrijven dalen.

Ook voor volgend jaar streeft de regering naar een overschot op de begroting. Dit biedt ruimte om de kwaliteit van de zorg en de financiering van de AOW op lange termijn veilig te stellen. Voor een blijvend hoog niveau van collectieve voorzieningen is dit echter niet voldoende. Daarvoor is noodzakelijk dat meer mensen aan de slag gaan. Wie kan, moet meedoen.

Er zijn personeelstekorten in de zorg, in het onderwijs en in andere sectoren. Ook daarom is er de regering veel aan gelegen de arbeidsparticipatie te verhogen. Kinderopvang blijft aantrekkelijk voor ouders die betaalde arbeid verrichten. Voor mensen met een uitkering wordt werken financieel aantrekkelijker gemaakt. Werkgevers krijgen een subsidie als ze langdurig werklozen in dienst nemen. Voor jongeren tot 27 jaar komt er in plaats van een bijstandsuitkering een passend leer- en werkaanbod. De regeling voor jongeren met een beperking wordt aangepast, waardoor zij eerder naar werk worden begeleid. Werknemers krijgen een bonus als ze na hun 62e jaar actief blijven op de arbeidsmarkt. Voor mensen met een deeltijdbaan gaat het extra lonen om meer uren te werken. Hoogopgeleide buitenlandse werknemers kunnen makkelijker in ons land aan de slag.

Het bedrijfsleven en de financiële sector zijn essentieel voor een krachtige economie. De regering maakt meer ruimte voor ondernemerschap. De belastingvrijstelling voor winst in het midden- en kleinbedrijf wordt verruimd. Het tarief in de onderste schijf van de vennootschapsbelasting gaat omlaag. Het schrappen van de eerstedagmelding is een van de maatregelen waardoor de administratieve lasten voor ondernemers verminderen. Het aanvragen van vergunningen wordt vereenvoudigd. Ook zal de regering gedurende vijf jaar aan kansrijke bedrijven ondersteuning bieden bij hun verdere groei.

Economische ontwikkeling is niet mogelijk zonder een adequate infrastructuur. De regering wil de capaciteit van wegen en spoorlijnen vergroten. Bouwprojecten die daarop gericht zijn, moeten sneller worden uitgevoerd. De regering zal een voorstel voor een nieuwe Spoedwet wegverbreding bij de Kamer indienen. Ook zullen de lasten eerlijker over de weggebruikers worden verdeeld. In de toekomst wordt het bezit van een auto minder belast en het gebruik juist meer. Volgend jaar zet de regering de eerste stap op weg naar dit systeem. De belasting bij aanschaf wordt verlaagd; de motorrijtuigenbelasting verhoogd. Hoe schoner de auto, des te goedkoper autobezitters uit zijn. Om reizen per trein aantrekkelijker te maken, komen er nieuwe stations bij en gaan er meer treinen rijden.

Nederland is nu goed beschermd tegen het water. Maar de verwachte stijging van de zeespiegel maakt een forse meerjarige inspanning noodzakelijk. Wij willen dat ook onze achterkleinkinderen veilig in Nederland kunnen leven. De regering komt volgend jaar met een voorstel voor een Deltawet die het fundament hiervoor zal leggen. Versterking van de economische structuur dient hand in hand te gaan met de zorg voor natuur en milieu. Onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen moet aanzienlijk afnemen. Daarom bevordert de regering het gebruik van aardwarmte en van zonne- en windenergie. Eenvoudiger procedures zullen ook de aanleg van windmolenparken in de Noordzee versnellen. Er komt een subsidieregeling voor de aanschaf van warmtepompen en zonneboilers. Over drie jaar zal een half miljoen woningen energiezuiniger zijn gemaakt.

De Nederlandse land- en tuinbouw zijn zeer innovatief. Dit biedt kansen om deze sectoren duurzaam te ontwikkelen. De regering zal de glastuinbouw stimuleren om netto energieleverancier te worden. De visserij verdient een stabiele toekomst.

Aan hun dagelijkse leefomgeving ontlenen mensen houvast en vertrouwen. De begroting voor 2009 bevat samenhangende voorstellen die de kwaliteit van de leefomgeving verbeteren. Burgers willen in een veilige en leefbare buurt wonen met goede scholen voor hun kinderen. Zij wensen ruimte voor ontspanning en sport, voor jong en oud. Zij verwachten menswaardige zorg en verzorging. Zij verlangen een overheid die betrouwbaar en duidelijk is. Samenwerking met burgers, gemeenten en woningbouwcorporaties is daarom nodig.

Respect, veiligheid en vertrouwen zijn kernwaarden in onze rechtsstaat. Tegen het schenden van normen moet opgetreden worden. Om recidive te voorkomen is goed begeleide terugkeer in de samenleving essentieel.

Criminele verslaafden worden sneller met drang naar hulp begeleid. Agressief of intimiderend gedrag op straat is onacceptabel. Diegenen die ernstige overlast geven, zullen effectief worden aangepakt met een gebiedsverbod. Tegen mensen die agenten, ambulancepersoneel en andere dienaren van de publieke zaak bedreigen, wordt stevig opgetreden.

Duidelijkheid over wat wel en wat niet toelaatbaar is, versterkt vertrouwen tussen burgers onderling en vertrouwen in de overheid. Toezichthouders in buurten en wijken en op straten en pleinen vergroten het gevoel van veiligheid. In 2009 komen er 125 wijkagenten bij. Gemeenten krijgen de mogelijkheid bepaalde overtredingen direct te beboeten. Burgers kunnen ook zelf bijdragen aan een veilige leefomgeving. De regering zet zich onverminderd in voor een grotere rol van vrijwilligers bij brandweer en politie. Het vergroten van zelfredzaamheid van burgers en bedrijven bij crises en rampen krijgt bijzondere aandacht.

Met de meeste jongeren in Nederland gaat het goed. Maar er zijn ook kinderen die in de knel zitten. De regering wil aan hen betere kansen geven. Daarnaast werken justitie, politie en jeugdzorg nauw samen om ongewenst gedrag van jonge kinderen tijdig te corrigeren. Er komt ook hier meer aandacht voor preventie. Ouders worden aangesproken op het gedrag van hun kinderen. Om sneller passende hulp te verlenen, wordt de Verwijsindex Risicojongeren geïntroduceerd. Ook de oprichting van Centra voor Jeugd en Gezin en Veiligheidshuizen draagt hieraan bij.

Scholing en onderwijs verhogen de kansen van mensen. De regering werkt hard aan verbetering van het onderwijs. In het bijzonder wil zij de basisvaardigheden in taal en rekenen vergroten en het aantal zwakke scholen terugdringen. Ook de aanpak van schooluitval blijft een prioriteit. Voor vmbo-leerlingen die vooral ambachtelijke gaven hebben, komen er speciale vakscholen. Het onderwijs is zo goed als de leraar voor de klas. Om de positie van leraren te versterken, krijgen zij meer scholingsmogelijkheden en een betere beloning. De regering wil een bloeiende kunst en cultuur stimuleren en alle jongeren vroeg daarmee in aanraking brengen. Kinderen tot 12 jaar krijgen in 2009 vrije toegang tot musea. Jongeren tot 18 jaar kunnen met een cultuurkaart kennismaken met de inspirerende rijkdom van ons land.

Goede gezondheid en sportbeoefening hangen nauw samen. De regering investeert daarom extra in de mogelijkheden van sport voor de jeugd en voor mensen met een handicap. Om talentvolle sporters beter te ondersteunen, komen er Centra voor Topsport en Onderwijs. Het Olympisch Plan 2028 kan bij dit alles een bron van inspiratie zijn die zowel de breedtesport als het topsportklimaat versterkt. De levenskwaliteit van burgers wordt verhoogd door goede en toegankelijke zorg.

De regering wil de zorg zo organiseren dat mensen met een chronische aandoening deze dicht bij huis ontvangen. Patiënten krijgen meer inzicht in de kwaliteit die geboden wordt. Invoering van het elektronisch patiëntendossier vermindert het aantal medische fouten. Vrijere prijsvorming en innovatie zijn nodig om wachtlijsten in te korten en de zorg goed en betaalbaar te houden. De regering zet in 2009 verdere stappen in deze richting. Mensen die vanwege ziekte of ouderdom ernstige beperkingen ondervinden, krijgen meer keuzevrijheid bij de langdurige hulp die zij nodig hebben. Noodzakelijke zorg kan ook thuis geboden worden, waardoor ouderen langer in hun vertrouwde omgeving kunnen blijven wonen.

Kracht ontleent ons land aan de democratische rechtsstaat die burgers bescherming en houvast biedt. Gelijkwaardigheid, vrijheid, solidariteit, democratie en de principes van de rechtsstaat verdedigen wij in binnen- en buitenland. Samen dragen wij daar verantwoordelijkheid voor. De regering verleent steun aan de oprichting van een Huis van de Democratie en Rechtsstaat. Er komt een code voor ‘goed besturen’, waarin helder staat wat burgers van overheden kunnen verwachten. Verder zal een staatscommissie ingesteld worden die onder meer zal bezien welke mogelijkheden er zijn om de Grondwet beter toegankelijk te maken. Er komt een Handvest verantwoordelijk burgerschap. Alle inwoners van ons land dienen doordrongen te blijven van de democratische waarden en verantwoordelijkheden die het fundament vormen van de Nederlandse samenleving.

Goede taalbeheersing is een basisvoorwaarde om in onze maatschappij te kunnen meedoen. De regering vergroot de mogelijkheden voor het werven van taalcoaches. De inzet van autochtone Nederlanders om migranten te helpen bij het leren van de Nederlandse taal is van onschatbare waarde.

In de verhoudingen binnen ons Koninkrijk staan democratische beginselen als die van rechtszekerheid, deugdelijkheid van bestuur en wederzijds respect ook voorop. De regering hoopt in december met de lands- en eilandsbesturen een belangrijke stap te zetten naar de uitvoering van de afspraken over de staatkundige veranderingen van de Nederlandse Antillen. Bonaire, Sint-Eustatius en Saba gaan als openbaar lichaam deel uitmaken van Nederland. Deze statuswijziging is in voorbereiding.

Leden van de Staten-Generaal,

Met de maatregelen die de regering zich voorneemt voor 2009 wil zij het zelfbewustzijn van ons land vergroten en de fundamenten van onze economie en onze samenleving versterken. De regering beseft dat zij dit niet alleen kan. Eenieder zal daaraan vanuit eigen verantwoordelijkheid een bijdrage moeten leveren. We hebben de inzet van allen – burgers, werkgevers, werknemers, overheden en onze Europese en internationale partners – nodig. Alleen samen kunnen we werken aan een goede toekomst. Samen maken we Nederland sterker.

Op u, leden van de Staten-Generaal, rust hierbij een grote verantwoordelijkheid. De regering ziet uit naar een goede samenwerking. U mag zich in uw taak gesteund weten door het besef dat velen u wijsheid toewensen en met mij om kracht en Gods zegen voor u bidden.

Troonrede 18 september 2007

Leden van de Staten-Generaal,

Ons land heeft veel dat hoop geeft en vertrouwen.
De economische vooruitzichten zijn gunstig.
Ondernemers en consumenten zijn optimistisch. Jongeren vinden snel een baan.
Ook buiten de economie zijn er hoopvolle ontwikkelingen.

Steeds meer mensen willen zich inzetten voor elkaar en voor een betere leefomgeving.
Juist nu zijn er goede mogelijkheden om maatregelen te nemen die ons land sterker maken. Het is nodig die mogelijkheden ten volle te benutten.

Ons land staat voor aanzienlijke opgaven.

We weten dat de gemiddelde leeftijd van onze bevolking stijgt. Bedrijven en publieke sectoren als de zorg en het onderwijs krijgen te maken met een tekort aan menskracht. Dat stelt ons voor de vraag hoe in de toekomst ons welzijn en onze welvaart veilig te stellen.

Ook zal de groei van de economie op een duurzamer manier moeten worden gerealiseerd.
Te veel mensen voelen zich onveilig.

Het voorkomen en bestrijden van terrorisme, criminaliteit en geweld blijven volop aandacht vragen.

De Nederlandse samenleving verandert snel en de bevolking wordt meer pluriform. Mensen voelen zich soms onzeker en zoeken naar houvast en geborgenheid.
Die gevoelens kunnen diep ingrijpen.

Daarom is extra inspanning nodig om de samenhang in ons land te vergroten en verdraagzaamheid en onderling respect te versterken.

Veranderingen kunnen een bron van kracht zijn.
In het verleden heeft vernieuwing ons vooruitgang gebracht. Juist ons vermogen tot veranderen en vernieuwen geeft ons de dynamiek die onmisbaar is om in te spelen op de uitdagingen van de toekomst.
De regering levert met haar begroting voor 2008 daaraan een bijdrage.
De begroting voor volgend jaar laat een overschot zien. De regering verwacht dat dit ook in de jaren na 2008 het geval zal zijn. Zo sparen we voor de toekomst.

Om een schonere en zuinigere economie te bevorderen, verhoogt de regering de belastingen op consumptie en op activiteiten die onvriendelijk zijn voor het milieu. De opbrengsten wil de regering gebruiken om de lasten op arbeid te verlagen.

Dat helpt meer mensen aan het werk. Al deze maatregelen samen betekenen dat voor velen de koopkracht in 2008 niet zal stijgen. Zij die een lager inkomen hebben, worden zo veel mogelijk ontzien.

Van de hogere inkomens wordt een grotere bijdrage gevraagd.

De regering verwacht dat over het geheel van de komende jaren haar beleid de lasten voor burgers en bedrijven niet zal doen stijgen en dat de koopkracht zal toenemen.

In de begroting voor 2008 worden extra uitgaven van bijna drie miljard euro voorzien. Deze intensiveringen zijn gebaseerd op het beleidsprogramma dat de regering voor de komende vier jaar heeft opgesteld.

Dit beleid steunt op zes pijlers waarvoor in het beleidsprogramma concrete doelstellingen, programma’s en projecten zijn aangegeven.
Jaarlijks vult de regering de daarbij behorende maatregelen in, te beginnen met de begroting die zij vandaag indient.

De eerste pijler is een actieve internationale rol. Nederland wil een relevante en constructieve partner blijven in de wereld en in Europa.
Daar waar Nederland zich inzet voor vredesoperaties, vervult onze krijgsmacht een verantwoordelijke taak.
De regering zal nadere voorstellen indienen over onze bijdrage aan de internationale missie in Afghanistan.
Nederlandse militairen doen hun zware werk met moed en volharding. Wij allen delen het leed van hen die een dierbare in een missie hebben verloren.

Militaire middelen alleen zijn niet genoeg om mensen in conflictgebieden een betere toekomst te geven. Het beleid van de regering combineert militaire inzet met diplomatie en met ontwikkelingssamenwerking.
Op vele plaatsen in de wereld worden de rechten van de mens niet geëerbiedigd. Nederland zal zijn lidmaatschap van de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties benutten om de bescherming van deze rechten te bevorderen.
Ons land blijft zich inzetten in de strijd tegen armoede.

Met burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties werkt de regering aan de verwezenlijking van de Millenniumdoelstellingen.

Extra geld wordt uitgetrokken om het gebruik van duurzame energie in ontwikkelingslanden te bevorderen. De regering verwelkomt de wijzigingen van de Europese Verdragen die de Europese Raad enkele maanden geleden in Brussel is overeengekomen. Deze wijzigingen maken de Europese Unie sterker, democratischer en transparanter.

Nationale parlementen krijgen een sterkere rol. Naar verwachting zullen dit jaar de gewijzigde verdragen door de lidstaten worden ondertekend, waarna de regering deze ter goedkeuring zal voorleggen aan beide Kamers der Staten-Generaal.

De tweede pijler van het beleid is een ondernemende en innovatieve economie.

De groei van onze economie is niet vanzelfsprekend.

Kennis, innovatie en ondernemerschap zijn de bouwstenen voor een ambitieuze toekomst. Het zijn ondernemers in kleine en grote bedrijven die werkgelegenheid en groei creëren. De regering maakt het starten en opbouwen van een bedrijf gemakkelijker door de administratieve lasten verder terug te dringen.

Beginnende en groeiende ondernemers kunnen een steun in de rug krijgen met kredieten. Ondernemers in de land- en tuinbouw die innovatiever gaan werken, kunnen rekenen op een garantievoorziening. De regering zal voorstellen doen om al deze regelingen toegankelijker te maken.

Innovatie is een belangrijke voorwaarde voor het behoud van onze welvaart. Daarom starten in 2008 drie innovatieprogramma’s op gebieden die een grote maatschappelijke betekenis hebben: energie, water en zorg.

Om Nederland aantrekkelijk te houden voor internationale bedrijven en voor grensverleggend onderzoek, maakt de regering het eenvoudiger voor talentvolle buitenlanders om in ons land te komen werken of studeren. Aan de universiteiten krijgen de beste wetenschappers voorrang bij de verdeling van onderzoeksgeld.

Een ondernemend land heeft goede verbindingen nodig. In 2008 komen tien projecten gereed die het aantal files op de weg beogen te verminderen. De regering begint komend jaar met voorbereidingen om het gebruik van de auto meer te belasten en het bezit minder. Komend najaar presenteert zij een plan om het gebruik van openbaar vervoer verder te stimuleren. Er komen nieuwe proeven met gratis openbaar vervoer.

Een duurzame leefomgeving is de derde pijler onder het beleid. De regering stelt als doel dat de Nederlandse energiehuishouding in 2020 tot de schoonste en zuinigste van Europa behoort. Om dat te bereiken biedt de regering u vandaag een programma aan met concrete maatregelen. Centraal daarin staan onder meer: energiebesparing, de toepassing van vernieuwende energietechnieken en de verdere ontwikkeling van wind- en zonne-energie.

Een duurzaam Nederland is ook: een Nederland met mooie natuur, een vitaal platteland en een bevolking die leeft met het water. De regering zal beperkingen stellen aan het bouwen in de open ruimte om daarmee het landschap te verbeteren. Zij bepaalt komend jaar met de provincies en gemeenten een nationale strategie waarmee Nederland het hoofd kan bieden aan de stijging van de zeespiegel als gevolg van de verandering van het klimaat.

De vierde pijler onder het regeringsbeleid is sociale samenhang. Ieder mens telt mee en ieder mens is nodig. De regering heeft afspraken gemaakt met organisaties van werkgevers en van werknemers om in bedrijven tweehonderdduizend langdurig werklozen aan een baan te helpen.

In dat verband zal zij voorstellen doen om scholing, tijdelijke arbeid en de beëindiging van de arbeidsovereenkomst in onderlinge samenhang te regelen. Ook ondersteunt de regering de participatie met lagere lasten en met de invoering van de leer-werkplicht voor jongeren tot 27 jaar. Voor leerlingen in het voortgezet onderwijs wordt een maatschappelijke stage ingevoerd.

Mensen die zich inzetten voor anderen en actief willen zijn in hun omgeving, worden door de regering ondersteund met investeringen in organisaties van vrijwilligers en mantelzorgers. De regering wil de betaalbaarheid en de kwaliteit van de zorg voor iedereen zeker stellen. Daartoe dient de doelmatigheid te worden bevorderd De regering stelt voor de no-claim in de zorgverzekering in 2008 af te schaffen. Hier komt een eigen risico voor in de plaats. Verder zal de regering bijzondere aandacht geven aan de kwaliteit van de zorg, met name in verpleeg- en verzorgingstehuizen. Het basispakket van de zorgverzekering wordt volgend jaar uitgebreid.

Een gezonde levensstijl is van groot belang. Daarom zal de regering de sport en sportverenigingen een financiële impuls geven. Sociale samenhang krijgt in belangrijke mate gestalte in gezin, school en buurt. Met gemeenten wil de regering de totstandkoming bevorderen van Centra voor Jeugd en Gezin. Deze zijn voor alle ouders met opvoedingsproblemen bereikbaar. Gezinnen met lagere inkomens en grotere gezinnen wil de regering meer steun bieden door naast de kinderbijslag in 2008 een kindgebonden budget in te voeren dat inkomensafhankelijk zal zijn.

De school is de springplank naar succes in het leven. De komende jaren moet het onderwijs beter worden en het beroep van leraar aantrekkelijker. In overleg met de vakmensen in het onderwijs zullen maatregelen genomen worden om taal- en rekenlessen te verbeteren. De regering streeft naar afspraken met woningbouwcorporaties en gemeenten om extra te investeren in veertig wijken met veel problemen. Het doel is niet alleen een mooiere wijk te maken, maar de mensen die er wonen betere kansen te geven om ook volop mee te doen in de samenleving.

De kwaliteit van de inburgering kan en moet omhoog. Bovendien is het nodig meer mensen te bereiken. Hiertoe heeft de regering bij u een Deltaplan Inburgering ingediend. Veiligheid en respect zijn de vijfde pijler van het beleid. Zij vormen een voorwaarde voor vertrouwen tussen mensen.

De regering heeft met de regionale politiekorpsen afspraken gemaakt over het vergroten van veiligheid in de wijken en de bestrijding van jeugdcriminaliteit en geweld. Veel agressie komt voort uit alcoholmisbruik. De regering neemt maatregelen om overmatig drinken onder jongeren tegen te gaan. Ook komen er campussen voor jongeren die ontsporen als zij geen stevige begeleiding krijgen.

Het bestrijden van criminaliteit via internet en van fraude krijgt in 2008 meer aandacht. De modernisering van het gevangeniswezen wordt vanaf volgend jaar stapsgewijs ingevoerd. Met een op de persoon gerichte benadering wil de regering verhinderen dat mensen keer op keer in de fout gaan.

De zesde pijler is een slagvaardige en dienstbare overheid die bondgenoot is van burgers. De regering werkt aan een vernieuwing van de rijksdienst. Het programma daarvoor zal zij u binnenkort aanbieden. Met gemeenten en provincies heeft de regering afspraken gemaakt over een goede taakverdeling bij de dienstverlening.

De tien grootste knelpunten die burgers ervaren, worden in 2008 het eerst aangepakt. Zo is straks voor minder activiteiten een vergunning nodig en worden wachttijden teruggebracht, onder meer door een beter gebruik van internet.

Om een basis te leggen voor nieuwe verhoudingen tussen overheid, semi-publieke instellingen en burgers zal de regering een voorstel van wet indienen om de rechtsvorm ‘maatschappelijke onderneming’ in te voeren.

Kunst en cultuur worden voor een breed publiek bereikbaar. Het nieuwe programmafonds Cultuurparticipatie zal dit ondersteunen. Op deze zes pijlers is het beleid van de regering gebaseerd. Samen geven ze perspectief op groei, duurzaamheid, respect en solidariteit. Zo kunnen we in de toekomst blijven inspelen op veranderingen en kunnen we dat wat ons dierbaar is bewaren en versterken.

Binnen het Koninkrijk voltrekt zich eveneens een proces van verandering. De staatkundige verhoudingen worden herzien. De afgesproken wijzigingen worden volgend jaar neergelegd in voorstellen voor rijksregelgeving. Het is verheugend dat alle eilandgebieden van de Nederlandse Antillen zich bij dit proces hebben aangesloten. Hoe belangrijk het beleid van de overheid ook is, een samenleving wordt gevormd door burgers.

De regering wil met alle inwoners werken aan een Nederland waarin iedereen zich veilig, vertrouwd en met elkaar verbonden kan voelen. Onderling respect tussen mensen en eerbiediging van de Nederlandse rechtsorde zijn daarvoor noodzakelijke voorwaarden.

Onze Grondwet gaat uit van gelijkheid voor de wet van alle burgers, van vrijheid van godsdienst of levensovertuiging en van vrijheid van meningsuiting. Deze rechten vragen van ons allemaal verantwoordelijkheid en verdraagzaamheid.

Onze kracht ligt in samen werken en samen leven.

Leden van de Staten-Generaal, U vertegenwoordigt de grote en rijke verscheidenheid die ons land kent. Op u rust een grote verantwoordelijkheid. De regering verheugt zich op een goede samenwerking. U mag zich in uw taak gesteund weten door het besef dat velen u wijsheid toewensen en met mij om kracht en Gods zegen voor u bidden.

Troonrede 19 september 2006

Leden van de Staten-Generaal,

Dit jaar vindt uw Verenigde Vergadering plaats in een nieuw ingerichte Ridderzaal.
Deze historische ruimte is een symbool van onze democratische rechtsstaat.
Op 22 november zullen de verkiezingen voor een nieuwe Tweede Kamer worden gehouden. De regering is zich ervan bewust dat dit zorgvuldigheid vereist bij het indienen van de begroting voor 2007. Evenzeer is zij verantwoordelijk voor een begroting die een solide brug slaat naar de komende jaren.

Als sterk, welvarend en vrij land hebben wij een belangrijke internationale verantwoordelijkheid. Conflicten en noden in de wereld vergen een actieve opstelling van Nederland. Samen met andere landen zijn wij drager van de internationale rechtsorde. In Afghanistan, Soedan, Bosnië, Irak, Congo en elders staan Nederlandse mannen en vrouwen op de bres voor orde, veiligheid en wederopbouw.
De Nederlandse militairen zijn goed op hun taak voorbereid en vervullen die in een gevaarlijke omgeving met volle inzet en overtuiging. Zij weten zich door ons gesteund. Onze gedachten gaan uit naar hen die een dierbare in deze missies hebben verloren.
Het lot van de wereld is óns lot. Wij blijven strijden tegen armoede en ziekte en voor een beter milieu. Nederland draagt eraan bij dat meer mensen in ontwikkelingslanden de beschikking krijgen over schoon water, duurzame energie, medicijnen en goed onderwijs. Burgers, bedrijven en organisaties tonen zich bij deze taken steeds meer betrokken.

Ons land wil een positieve rol vervullen in de wereld, door nauw met anderen samen te werken. Juist in een tijd van spanningen, in de schaduw van terreurdreiging, is het van belang met daden te laten zien dat er alternatieven zijn voor geweld en onrecht. Nederland wil een land zijn dat creatief meezoekt naar nieuwe oplossingen.
Ook de Europese Unie biedt een kader om problemen op te lossen en geschillen te beslechten. In de Unie geeft de regering haar volle aandacht aan vragen die het dagelijks leven van mensen raken. Voor onze veiligheid, onze welvaart, de bescherming van het milieu en de energievoorziening op de langere termijn hebben wij elkaar als Europeanen nodig. Daaraan werken krijgt prioriteit boven discussies over de inrichting van de Europese Unie.

Bij het overleg over de toekomstige verhoudingen binnen het Koninkrijk staan we voor een gezamenlijke opgave. Dit vergt een grote inzet van ons allen. De regering spant zich ervoor in dat deze besprekingen tot vruchtbare resultaten zullen leiden. Ikzelf verheug mij er bijzonder op binnenkort de Caraïbische delen van het Koninkrijk te mogen bezoeken.

Nederland is een land dat verantwoordelijkheid neemt in de wereld.
Verantwoordelijkheid is er ook dicht bij huis, in de zorg en aandacht voor elkaar. De regering wil bevorderen dat alle mensen in Nederland zich kunnen ontplooien en kunnen meedoen in en bijdragen aan de samenleving. Ieders kwaliteiten moeten tot ontwikkeling kunnen komen. Onderwijs dat inspireert is daarvoor een eerste vereiste.
Speciale aandacht geeft de regering aan de uitbreiding van stagemogelijkheden en combinaties van leren en werken. Mensen die in het onderwijs werken, hebben meer ruimte nodig om beter te kunnen inspelen op de behoeften van leerlingen. Daartoe zullen de administratieve lasten voor scholen volgend jaar met meer dan een kwart zijn teruggebracht. Scholen die goed functioneren, krijgen te maken met minder inspectietoezicht.
Een groot probleem is dat veel jongeren hun school niet afmaken. Een groeiende groep kinderen heeft bovendien problemen in het gezin of in de sociale omgeving. Deze jonge mensen mogen wij niet aan hun lot overlaten. Per 1 januari 2007 zal daarom de leerplicht gelden voor iedereen tot 18 jaar die nog onvoldoende gekwalificeerd is voor de arbeidsmarkt. Onwillige jongeren zullen worden begeleid. Instellingen in de jeugdzorg gaan beter samenwerken en ontvangen financiële steun om de wachtlijsten nog dit jaar weg te werken. Ook worden gezinsvoogden beter toegerust voor daadwerkelijke begeleiding van jongeren.

Uit onderzoek blijkt dat de criminaliteit daalt. Mensen voelen zich veiliger. Om deze gunstige ontwikkeling te versnellen, stelt de regering extra middelen beschikbaar voor de politie en de sociale veiligheid in de grote steden.
De komende jaren blijven inspanningen onverminderd nodig om met name de georganiseerde misdaad aan te pakken.

Iedereen moet in ons land naar vermogen kunnen meedoen, ongeacht leeftijd en gezondheid. Met dat doel gaat per 1 januari 2007 de Wet maatschappelijke ondersteuning in. Mensen die thuiszorg of hulpmiddelen nodig hebben, kunnen voortaan dicht bij huis terecht. Hun gemeente zorgt voor hulp die aansluit bij hun behoeften en levenssituatie. De kwaliteit van verpleeghuizen zal verder worden verbeterd, en mede dankzij extra middelen zijn wachtlijsten in de thuiszorg niet meer nodig. Het waardevolle werk van mantelzorgers wordt vanaf 2007 extra ondersteund.
Voor ons geluk en ons welzijn zijn wij op elkaar aangewezen. Aandacht voor anderen, respect voor andermans inbreng en overtuiging, dat zijn de fundamenten van een levendige buurt, een bloeiende stad, een sterk land. Het is verheugend dat in veel gemeenten initiatieven tot ontplooiing komen om de binding tussen mensen te versterken. De regering ondersteunt burgers en organisaties die zich in eigen kring inzetten voor een beter begrip tussen groepen in de samenleving. Om elkaar te kunnen begrijpen, moeten we elkaar kunnen verstaan. In de Wet inburgering nieuwkomers speelt taalvaardigheid dan ook een centrale rol. Volgend jaar zullen in alle gemeenten de nieuwe Nederlanders in een naturalisatiebijeenkomst worden verwelkomd.
De regering zet zich ervoor in de culturele rijkdommen waarover ons land beschikt, te behouden en toegankelijk te maken. Zo wordt het Rijksmuseum vernieuwd en is besloten een nationaal-historisch museum op te richten. Cultuur verbindt en verrijkt.

Naast onze inspanningen in de wereld en onze inzet voor elkaar is er nog een verantwoordelijkheid die op ons allen rust: de verantwoordelijkheid voor de toekomst. Ook komende generaties moeten de kans krijgen in Nederland een goed leven op te bouwen.

Van burgers is in de afgelopen moeilijke jaren veel gevraagd. De regering heeft met het oog op de toekomst ingrijpende maatregelen moeten nemen en tijdig noodzakelijke vernieuwingen doorgevoerd. Werknemers, werkgevers en regering hebben er samen toe bijgedragen dat ons land nu goed kan inspelen op de gunstige ontwikkeling van de internationale economie.
Ons land staat er sterk voor. Nederland werkt. Nederlandse ondernemers zijn wereldwijd actief. In bedrijven, het onderwijs, de zorg en in tal van andere sectoren wordt aan innovatie gewerkt. Ons land is weer concurrerend. Dat is goed te merken aan de groei van de werkgelegenheid. Dankzij meer banen en lagere lasten hebben mensen weer meer te besteden. Terwijl de economie groeit, is de uitstoot van schadelijke stoffen in de lucht teruggedrongen. Om de luchtkwaliteit verder te verbeteren, stimuleert de regering het gebruik van schonere auto’s.

Er is de afgelopen jaren een stevige basis gelegd waarop in de toekomst kan worden voortgebouwd. De begroting voor 2007 is in evenwicht. De administratieve lasten zullen volgend jaar ten opzichte van 2002 met een kwart zijn verminderd.
Ondernemers merken dat aan soepeler regels voor arbeidstijden en arbeidsomstandigheden. Daarnaast maakt de regering het ouders gemakkelijker om een baan te combineren met de zorg voor hun kinderen. Voor werkende ouders wordt kinderopvang goedkoper en eenvoudiger, omdat alle werkgevers daaraan voortaan meebetalen. Scholen worden bovendien verantwoordelijk voor het organiseren van opvang voor en na de lestijden.
Er is een sociaal en solide zorgstelsel ingevoerd dat een bijdrage levert aan de kwaliteit en betaalbaarheid van de zorg in de toekomst. De keuzemogelijkheden zijn vergroot. Verzekeraars moeten iedereen tegen dezelfde premie accepteren, ongeacht de gezondheidssituatie. Kinderen worden kosteloos meeverzekerd.
Belangrijke hervormingen zijn ook tot stand gebracht in de sociale zekerheid en de arbeidsmarkt. Deze leiden ertoe dat steeds meer mensen werken en dat steeds minder mensen een beroep doen op een uitkering. Voor het eerst is het aantal uitkeringen zowel voor werkloosheid, voor arbeidsongeschiktheid als voor bijstand gedaald.
Al deze maatregelen scheppen de voorwaarden voor het behoud van de AOW en andere collectieve voorzieningen voor volgende generaties.

Ook dankzij ruimtelijke vernieuwingen en investeringen in de infrastructuur is Nederland beter voorbereid op de toekomst. In 2007 worden veel concrete resultaten zichtbaar.
Burgers, bedrijven en overheden hebben meer ruimte gekregen om hun eigen omgeving vorm te geven. Er komen aanzienlijk meer nieuwe woningen beschikbaar. De stedelijke vernieuwing begint vruchten af te werpen.
Achterstanden in het onderhoud van vaarwegen, wegen en spoorlijnen worden weggewerkt. De Hogesnelheidslijn-Zuid en de Betuwelijn worden in gebruik genomen, waardoor de verbindingen met onze buurlanden verbeteren.
Het is van het grootste belang de Nederlandse delta te beschermen tegen gevaren van hoog water. In samenwerking met provincies en waterschappen worden de zwakke schakels in de waterkeringen aangepakt. De zorg voor natuur krijgt verder vorm in het behoud en de ontwikkeling van nationale parken en landschappen. De regering ondersteunt de ambitie van de agrarische sector om toonaangevend te blijven in innovatie en spant zich in voor de kwetsbare visserij.

Met lagere lasten voor huishoudens en bedrijven en investeringen in de kwaliteit van de samenleving wil de regering de basis voor de toekomst verder versterken.
Ondernemerschap en innovatie worden lonender gemaakt. Het wetsvoorstel Werken aan winst beoogt daaraan een belangrijke bijdrage te leveren. Samen met werkgevers en werknemers wil de regering zich ervoor inzetten om de gunstige uitgangspositie waarin ons land nu verkeert, vast te houden. Zo wordt 2007 een jaar waarin Nederland verder bouwt aan een goede toekomst.

Leden van de Staten-Generaal,

Over twee maanden kiezen de Nederlanders van achttien jaar en ouder een nieuwe Tweede Kamer. Vrije verkiezingen zijn van essentieel belang voor onze democratie.
Zij zijn de uitdrukking van onze individuele vrijheid. Maar zij zijn evenzeer van betekenis voor de gezámenlijke verantwoordelijkheid die we hebben voor de wereld om ons heen, voor elkaar en voor onze toekomst.

Op u, leden van de Staten-Generaal, rust een belangrijke taak. U mag zich daarbij gesteund weten door het besef dat velen u wijsheid toewensen en met mij om kracht en Gods zegen voor u bidden.