Mijne Heeren!
Onder zeer buitengewone omstandigheden kom Ik heden weder in Uw midden.
Wij zijn allen vervuld door de gedachte dat een verschrikkelijke oorlog een groot deel der beschaafde wereld teistert. Ons land is dientengevolge in een toestand geraakt, welke nog steeds onafgebroken waakzaamheid eischt.
Ik mag echter dankbaar vaststellen, dat Onze vriendschappelijke betrekkingen met alle Mogendheden ongestoord zijn gebleven.
De volstrekte neutraliteit die Nederland in acht neemt en met al zijne krachten zal handhaven, is tot dusver op geen enkele wijze geschonden. Tot Mijne groote voldoening werd de mobilisatie van zee- en landmacht zonder eenige stoornis in minder dan den daarvoor vastgestelden tijd voltooid. Beide deelen Onzer weermacht vervullen, met den besten geest bezield, hunne vaak zware taak.
mobilisatie en grenscontrole
Diep begaan met het lot van alle volken, die in den krijg zijn medegesleept, draagt Nederland de buitengewone lasten die het worden opgelegd gewillig en ontvangt met open armen alle ongelukkigen die birmen zijne grenzen eene toevlucht zoeken.
Het economisch leven ondervindt in al zijne vertakkingen de drukkende gevolgen van den toestand, waarin Europa verkeert.
Het handelsverkeer met het buitenland is tot zeer beperkte afmetingen teruggebracht; de scheepvaart, voor zoover zij niet stilligt, gaat met ongekende moeilijkheden en gevaren gepaard; voor de zeevisscherij geldt dit in niet mindere mate; landbouw en nijverheid vinden, voor zoover zij voor export werken, haar afzetgebied voor een groot deel verstoord; in den gelden fondsenhandel bracht de toestand eene heftige crisis teweeg; de toevoer van granen en van grond- en hulpstoffen voor de nijverheid is zeer belemmerd.
Toch komt er eenige verlichting in den druk. Vasthouding en prijsopdrijving van levensmiddelen en huishoudelijke artikelen is voorkomen. De crisis in den geld- en fondsenhandel is in banen geleid, die de mogelijkheid van een geleidelijk verloop daarvan openen. Krachtige pogingen worden aangewend tot beperking van werkloosheid en tot voorkoniing en leniging van nood.
Verschillende producten van land- en tuinbouw en van de voedingsindustrie vinden weer afzet, zoowel naar Engeland als naar Duitschland en België.
De geregelde gang van zaken in de koloniën heeft veel te lijden van de stoornis in post-, telegraaf- en scheepvaartverkeer. Op handel, landbouw en nijverheid in Nederlandsch-Indië is een zware druk gelegd, doch, waar noodig met den steun der Regeering, is door de circulatiebank en verschillende credietinstellingen, tot dusver met bevredigende uitkomst, die druk verlicht en eene crisis voorkomen. De invoer staat stil; groote voorraden iutvoerproducten wachten op verscheping en heropening der Europeesche markten. Maatregelen zijn door de Regeering genomen ter voorkoming, dat gebrek aan levensmiddelen ontstaan. De economische toestand der inlandsche bevolking, wier houding niets te wenschen overlaat, is voor het oogenblik niet onbevredigend te noemen.
De toestand in Suriname behoeft, wanneer de aanvoer van levensmiddelen, ook van Regeeringswege ter hand genomen, bestendigd blijft, geen zorg te baren.
De toestand op Curaçao is onbevredigend; de handel ligt stil en er heerscht groote droogte. Op Aruba en Bonaire veroorzaakt de droogte veel armoede en ziekte onder de bevolking. De aanvoer van levensmiddelen ook naar de West-Indische eilanden is verzekerd.
In alle koloniën werden maatregelen getroffen tot handhaving onzer staatkundige onzijdigheid.
Met vertrouwen doe Ik een beroep op allen om ook in handel en verkeer met zorgvuldigheid alles te verrnijden, wat onze neutraliteit in gevaar zou kunnen brengen.
Waar ons volksbestaan eischt, dat de buitenlandsche handel, voor zoover de omstandigheden toelaten, doorgaat, behoort ieder handelaar zich bewust te ziin, dat zelfs de schijn behoort vermeden te worden als zou in en door den Nederlandschen handel partij worden getrokken voor één der oorlogvoerende Mogendheden boven andere.
Ik gevoel Mij gelukkig, dat Mijn volk, in trouwe plichtsbetrachting, met Mij vereenigd het vaderland tracht te dienen en Ik verwacht, dat de eendracht die zich alom in het land heeft geopenbaard, tot den einde zal worden volgehouden.
Met de bede dat God ons kracht moge schenken, verklaar Ik de gewone zitting der Staten-Generaal geopend.